Nasza Historia: Stanisław Sylwester Gierczyński (1875-1940) – właściciel fabryki guzików w Legionowie, ofiara zbrodni palmirskiej.

Bez nazwy-1

Urodził się 30 grudnia 1875 r. w Warszawie, jako syn rymarza Szymona i Marianny z Dobrowolskich. Rodzina jego związana była z warszawską Wolą. 29 maja 1898 r. wziął ślub z Anną Feliksą Lewandowską. Miał z nią co najmniej sześcioro dzieci (pięć córek i syna Kajetana).

 

 

Początkowo Gierczyński pracował w Warszawie jako ślusarz i mechanik. Punktem zwrotnym w jego karierze zawodowej było podjęcie pracy u Jana Sztarka w pierwszej polskiej fabryce guzików z papier-maché. Po pewnym czasie zaczął w niej pełnić funkcje kierownicze. Zdobyte doświadczenie skłoniło go do założenia własnej fabryki guzików „Henzel”. Po ustąpieniu z niej założył w 1911 r. w Dąbrówce Szlacheckiej fabrykę „St. Gierczyński i K. Konarzewski”. W 1915 r. po utracie dostępu do rynku rosyjskiego, gdzie masowo sprzedawano proste i tanie guziki, został pionierem produkcji z papier-maché guzików imitujących guziki z droższych materiałów. Wyroby takie nie były wówczas znane ani w Polsce, ani za granicą.

 

2 stycznia 1919 r. jako mieszkaniec Dąbrówki został wybrany na zastępcę członka Rady Gminy Jabłonna. W tym samym roku przeniósł fabrykę guzików z Dąbrówki do Warszawy. W 1928 r. w Jabłonnie-Legionowej przy ul. Jasnogórskiej 14 założył fabrykę „Eternus”, która działała nieprzerwanie pomimo światowego kryzysu. Gierczyński w każdej ze swoich fabryk osobiście konstruował, wedle własnych pomysłów, maszyny do produkcji guzików.

 

 

Przy Jasnogórskiej oprócz fabryki wybudował również drewnianą willę, w której zamieszkał wraz z rodziną. W Legionowie włączył się w organizację życia społecznego. W 1928 r. wszedł w skład Komitetu Budowy Kościoła „na górce” – późniejszej siedziby parafii św. Jana Kantego.

2 sierpnia 1930 r. brał udział w otwarciu Urzędu Gminy Legionowo. Podczas wyborów do Sejmu III kadencji w listopadzie 1930 r. był zastępcą członka Komisji Obwodowej nr 32 w Jabłonnie-Legionowo. W wyborach samorządowych 10 grudnia 1933 r. kandydował na radnego gminy Legionowo.

24 lutego 1940 r. aresztowany przez Niemców w czasie akcji odwetowej za śmierć burmistrza Legionowa Reinholda Marielke. 25 lutego 1940 r. osadzony w więzieniu przy ul. Rakowieckiej. Rozstrzelany w Palmirach 26 lutego 1940 r. Zwłoki jego odnaleziono podczas ekshumacji w 1946 r. Rozpoznano go po charakterystycznych okularach, które obecnie pokazywane są jako świadectwo zbrodni palmirskiej w Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry.

Rafał Degiel