75 lat temu niemieccy okupanci dokonali kolejnej z niezliczonych zbrodni na ziemiach polskich. 3 października 1942 roku przeprowadzili likwidację getta w Legionowie. W miniony wtorek (3 października) w naszym Muzeum Historycznym odbyła się konferencja upamiętniająca te tragiczne wydarzenia z czasów minionej wojny.
Spotkanie uświetniła obecność niezwykłych gości – świadków epoki, dzieci dwóch z czterech legionowskich rodzin odznaczonych medalami Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Wstrząsające, żywe świadectwo grozy czasu okupacji przez hitlerowskie Niemcy zaprezentowała córka Pani Marii Flisiuk, która ocaliła pięcioro Polaków pochodzenia żydowskiego.
Fakty
Decyzję o utworzeniu getta w Legionowie niemieckie władze okupacyjne podjęły 15 listopada 1940 roku. Dzielnicę żydowską zlokalizowano w zachodniej części miasta. Obejmowało teren od Ludwisina do Cegielni. Był to w tamtych czasach obszar luźnej, parterowej zabudowy drewnianej o typowo wiejskim charakterze, poprzecinany drogami gruntowymi z licznymi ogródkami przydomowymi i miejscami zalesionymi. Do getta, oprócz tych z Legionowa, przesiedlono Żydów z gmin Jabłonna i Nieporęt. Szacuje się, że zgromadzono tam od 2,5 do 3 tysięcy mieszkańców, w tym co najmniej 500 dzieci. Stworzono im nieludzkie warunki, cierpieli z powodu braku żywności i opału, co było pierwszą fazą eksterminacji. Wyjęci spod prawa, prześladowani i mordowani pod byle pretekstem przez okupanta. Najgorsze oczywiście przyniosła akcja Reinchard czyli decyzja władz w Berlinie o wymordowaniu narodu żydowskiego. Rozpoczęcie tego protestu dla mieszkańców getta w Legionowie wyznaczono na 3 października 1942 roku. W przeddzień, ryzykując życiem polski granatowy policjant Jagodziński uprzedził legionowskich Żydów o mającej nastąpić nazajutrz wywózce do obozu zagłady w Treblince. Nie wiadomo ilu ludzi uratowało się dzięki temu ostrzeżeniu. Ostatecznie zebrano około tysiąca osób, które przez obóz przejściowy w Radzyminie przetransportowano do Treblinki. Blisko dwustu mieszkańców getta próbowało uniknąć zagłady ukrywając się w dzielnicy, lecz zostali odnalezieni i zamordowani na miejscu.
Konferencja
Spotkanie w Muzeum Historycznym dokładnie w dniu 75. rocznicy niedawnej tragedii zgromadziło ponad stu uczestników. Przybyli reprezentanci władz miejskich i powiatowych z prezydentem i starostą, mieszkańcy Legionowa, w tym ci z pokolenia pamiętającego niemiecką okupację oraz młodzież licealna. Obrady otworzył prezydent Roman Smogorzewski, po którym głos zabrał starosta Robert Wróbel. Młodzieży zebranej w auli muzeum przypomniał on memento, że każdy totalitaryzm zaczyna się od naznaczenia własnego wroga publicznego, wskazania ludzi lepszych i gorszych…
Prelegenci opowiedzieli o dziejach wspólnoty żydowskiej w Serocku i Legionowie w XIX i XX wieku (Sławomir Jakubczak), przypomnieli postać inżyniera Gurtzmana – elektronika, wynalazcy z Instytutu Meteorologicznego i uczestnika pierwszej, polskiej wyprawy polarnej (wspominał Rafał Degiel), opisali sytuację Żydów w latach okupacji w dystrykcie warszawskim (Justyna Majewska z Żydowskiego Instytutu Historycznego) i zaprezentowali historię legionowskiego getta i jego zagładę (doc. dr Jacek Emil Szczepański). Kameralną część konferencji zamknęła informacja o unikalnym, nowym eksponacie Muzeum – oryginalnej tablicy pochodzącej z getta (Wawrzyniec Orliński).
Wizja lokalna
Następnie goście konferencji zostali oprowadzeni przez dyrektora Muzeum Jacka Emila Szczepańskiego ulicami Legionowa, które przed ponad siedemdziesięcioma latami były świadkami dramatu wyznawców judaizmu. Trasa wiodła obok drewnianego budynku dawnej jadłodajni społecznej prowadzonej, by ulżyć głodującym w getcie i dalej do miejsca zbiórki ludności żydowskiej na ulicy Chrobrego, vis-à-vis siedziby dawnego Judenratu, skąd wyruszył transport do Treblinki. W tym historycznym miejscu uczestnicy konferencji uczcili minutą ciszy pamięć pomordowanych.
Konkurs międzyszkolny i sesja
Przy okazji warto dodać, że Powiatowy Zespół Szkół Ogólnokształcących zorganizował międzyszkolny konkurs literacki pod tytułem „W naszej pamięci…”, zorganizowanym w ramach obchodów 75. rocznicy zagłady ludności legionowskiego getta. Rywalizacja odbywa się w kilku kategoriach i jest przewidziana zarówno dla uczniów, jak i nauczycieli szkół w Legionowie. Szczegóły można znaleźć na stronie www.lokonopnicka.pl.
