W kaźdej sprawie o rozwód zachodzi konieczność uregulowania sytuacji prawnej dzieci rozwodzących się rodziców. W wyroku rozwodowym sąd okręgowy rozstrzyga z urzędu o trzech kwestiach dotyczących osoby dziecka: o władzy rodzicielskiej, o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz o alimentach.
Naleźy podkreślić, iź wskazane rozstrzygnięcia dotyczą jedynie wspólnych i małoletnich dzieci rozwodzących się rodziców, co oznacza przykładowo, iź w sprawie rozwodowej sąd nie orzeka o alimentach na rzecz wspólnego, lecz pełnoletniego dziecka, które nadal ma prawo źądać od rodziców wsparcia finansowego. W takiej sytuacji pełnoletnie dziecko zmuszone jest wystąpić o alimenty w odrębnej sprawie przeciwko obojgu rodzicom albo przeciwko jednemu.
Sąd Okręgowy moźe powierzyć władzę rodzicielską jednemu z rodziców z ograniczeniem władzy drugiego albo powierzyć ją obojgu rodzicom pod warunkiem zawarcia przez nich szczególnego porozumienia.
W przypadku sporu między rodzicami, sąd powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego rodzica do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Oznacza to, iź rodzic, któremu ograniczono władzę rodzicielską współdecyduje tylko o tych sprawach, które wchodzą do katalogu praw i obowiązków wymienionych w wyroku. We wszystkich niewymienionych sprawach decyduje drugi rodzic jednoosobowo. Katalog praw i obowiązków powinien być precyzyjnie sformułowany, co eliminuje ewentualne spory miedzy rodzicami na przyszłość. Na ogół katalog praw i obowiązków obejmuje współdecydowanie przez oboje rodziców o miejscu pobytu dziecka, leczeniu dziecka, wyborze szkoły, zawodu, czy wypoczynku wakacyjnym.
Dokonując wyboru rodzica, któremu powierzona zostaje władza rodzicielska, sąd kieruje się przede wszystkim dobrem dziecka i bierze pod uwagę szereg okoliczności jak: wiek dziecka, jego płeć, umiejętności wychowawcze rodziców i ich predyspozycje psychiczne, moźliwość osobistego wykonywania władzy rodzicielskiej, czy warunki mieszkaniowe. W przypadku rodziny wielodzietnej zasadą jest nierozdzielanie rodzeństwa.
Jeźeli rodzice przedstawią sądowi porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie i moźna przypuszczać, źe będą współdziałać w sprawach dziecka, sąd na zgodny wniosek rodziców moźe pozostawić władzę rodzicielską im obojgu.
W tym przypadku warunkiem koniecznym powierzenia władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom jest przedstawienie sądowi porozumienia, zwanego takźe planem wychowawczym albo kontraktem rodzicielskim, w którym rodzice przedstawią zgodny sposób wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Szczegółowość takiego porozumienia zaleźy od uzgodnień rodziców. Na ogół porozumienie odnosi się do wskazania stałego miejsca zamieszkania dziecka, określenia sposobu spędzania przez dziecko świąt, wakacji, ferii, określenia, na jakich warunkach rodzice mogą wyjeźdźać z dzieckiem za granicę, określenie, które z rodziców będzie zajmowało się kwestiami zdrowotnymi. Przepisy nie określają formy porozumienia. W praktyce najczęściej rodzice zawierają porozumienie na piśmie, choć akceptowane jest teź złoźenie przez oboje rodziców zgodnych ustnych oświadczeń wpisanych do protokołu rozprawy.
Obok procesjonalnych pełnomocników instytucjami pomocnymi w opracowaniu porozumienia moźe być mediator albo rodzinne ośrodki diagnostyczne – konsultacyjne działające przy sądach okręgowych.
Wskazane wyźej dwa sposoby uregulowania władzy rodzicielskiej nad dziećmi są najbardziej typowym rozstrzygnięciami. W uzasadnionych wypadkach sąd rozwodowy równieź orzec o pozbawieniu władzy rodzicielskiej, jej zawieszeniu albo ograniczeniu np. poprzez ustalenie nadzoru kuratora sądowego.
W przypadku braku porozumienia rozwodzących się rodziców odnośnie ich kontaktów z dzieckiem sąd rozstrzyga o kontaktach dziecka z tym z rodziców, z którym dziecka nie przebywa na stałe.
Przez kontakty naleźy rozumieć osobistą styczność dziecka z rodzicem, obejmującą w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej. Zakres i sposób kontaktów określa sąd biorąc pod uwagę okoliczności konkretnej sprawy.
Ostatnim rozstrzygnięciem sądu rozwodowego dotyczącym małoletniego dziecka jest ustalenie alimentów, których wysokość wynika z usprawiedliwionych potrzeb dziecka oraz zarobkowych i majątkowych moźliwości rodzica. Rozstrzygnięcie to dotyczy obojga z rodziców, z tym źe rodzic, z którym dziecko stale mieszka zostaje zobowiązany do ponoszenia osobistych starań o utrzymanie i wychowanie dziecka, natomiast drugi z rodziców zobowiązany zostaje do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania, co sprowadza się do obowiązku uiszczania co miesiąc określonej kwoty pienięźnej, płatnej do rąk rodzica, u którego przebywa dziecko.
Z uwagi na fakt, iź postępowanie sądowe trwa przez pewien okres, często nieraz bardzo długi, kaźdy z rozwodzących się rodziców moźe złoźyć tzw. wniosek o zabezpieczenie, którego celem jest tymczasowe (na czas toczącego się procesu rozwodowego) uregulowanie powyźszych kwestii, np. zobowiązanie jednego z rodziców do płacenia alimentów.
Adw. Maciej A. Patocki
Kancelaria Adwokacka w Warszawie ul. Mokotowska 17 lok.11
Filia w Legionowie ul. Piłsudskiego 33 lok.302
fot. sxc.hu
