Legionowo 7 lat, Serock 30, Jabłonna 45, Nieporęt 64, a Wieliszew aż 190 lat. Tyle czasu potrzebowałyby nasze gminy na wymianę starych kotłów, gdyby tempo ich wymiany utrzymało się na poziomie z ostatnich czterech lat.
Mijają ponad trzy lata od czasu, gdy radni sejmiku mazowieckiego ponad wszelkimi podziałami politycznymi uchwalili jednogłośnie uchwałę antysmogową dla Mazowsza. Wprowadziła ona dużo nowości w ramach ochrony powietrza: zakazała spalania w domowych urządzeniach niektórych paliw (drobny miał, węgiel brunatny, mokre drewno), ustaliła, że aktualnie montowane kotły na paliwa stałe muszą spełniać wymagania ekoprojektu oraz ustanowiła 5-letni okres, w którym wymienić należy wszystkie kotły pozaklasowe (tzw. „kopciuchy”), – do 1 stycznia 2023, a także kotły 3 i 4 klasy – kolejne 5 lat, do 1 stycznia 2028. Dała także 5 lat właścicielom kominków, na to by, wymienili je na takie, które spełniają wymagania ekoprojektu lub doposażyli budynki w odpylacze.
Swoje uchwały antysmogowe ma dziś już większość województw w Polsce. Lecz mimo że nasza, mazowiecka, obowiązuje już od przeszło trzech lat (11.11.2017 r.), wciąż bardzo wiele osób o niej nie wie. Czasami wydaje się nawet, że zapominają o niej same samorządy. Szansą na zmotywowanie gmin do działania jest nowy Program Ochrony Powietrza (POP) uchwalony we wrześniu bieżącego roku przez Sejmik Województwa Mazowieckiego. Nakłada on na mieszkańców i samorządy szereg zobowiązań. A wszystko po to, by w szybkim tempie uporać się z problemem złej jakości powietrza.
Program jest bardzo ambitny i stanowi duże wyzwanie dla gmin. W pierwszej kolejności POP zobowiązał wszystkie gminy do przeprowadzenia inwentaryzacji indywidualnych źródeł ciepła.
W naszym powiecie wszystkie gminy skorzystały na ten cel ze środków mazowieckich (MIWOP), dlatego zobowiązane są do przeprowadzenia i wysłania wyników już do 31.01.21 r. Inwentaryzacja jest podstawą dla oceny sytuacji i zaplanowania działań polegających na wymianie starych kotłów. Z powodu pandemii niestety musi być często prowadzona w formie ankiet lub on-line. Istnieje obawa, że z tego powodu jej wynik nie będzie w pełni miarodajny. Tak czy inaczej, póki co, za wiążącą można przyjąć ustaloną przez POP szacunkową liczbę kotłów do wymiany dla każdej gminy. I tak, Jabłonna posiada 2200 kotłów, Nieporęt 2109, Wieliszew 1908, Serock – 1772, a Legionowo – 733 . Program rozpisany jest na 6 lat. Zgodnie z tym Jabłonna zobowiązana jest do wymiany 367 kotłów rocznie, Nieporęt 352, Wieliszew 318, Serock 296, a Legionowo 122. Liczby te zostaną skorygowane po poznaniu wyników inwentaryzacji. W pierwszej kolejności wymienione powinny zostać oczywiście urządzenia pozaklasowe – „kopciuchy”, a później kotły 3. i 4. klasy, tak żeby zmieścić się w ramach prawnych uchwały antysmogowej.
Jak jednak widać, dotychczasowe tempo pozostawia wiele do życzenia. Miasto Legionowo przoduje w tym zadaniu i jako jedyne jest najbliżej zakładanego przez POP celu. W ostatnich czterech latach, 2017 – 2020 wymieniło kolejno 101, 132, 98 i 107 kotłów. Na drugim miejscu znajduje się Gmina i Miasto Serock: 68 (2017), 42 (2018), 57 (2019) i 74 (2020). W środku stawki plasuje się Gmina Jabłonna, która wsparła wymianę 20 kotłów w 2017 roku, 87 w 2018, 49 w 2019 i 37 starych urządzeń w 2020 roku. Widać tu niestety tendencję spadkową. Podobnie u Gminy Nieporęt: 0 (2017), 42 (2018), 35 (2019) i 19 (2020). Najgorzej wypada w tym wymiarze Gmina Wieliszew: 0 (2017), 12 (2018), 14 (2019), 9 (2020).
W tym miejscu warto wspomnieć, że za niewypełnianie POP-u gminom grożą poważne kary w wysokości do 500 tys. zł. Oprócz narzuconej liczby kotłów do wymiany, wśród obowiązków gmin znajdują się także kontrole kotłowni, skrócenie do maksymalnie 12 godzin czasu reakcji na interwencję w sprawie paleniska, obowiązek informacyjny o prognozach smogowych, prowadzenie akcji edukacyjnych czy czyszczenie ulic na mokro. Niektóre zapisy dotyczą także wszystkich mieszkańców. Są to zakaz rekreacyjnego palenia w kominku i rozpalania grilla w dni smogowe (pow. 50ug/m3) lub używania dmuchaw do liści. Z kolei za używanie zabronionych przez uchwałę antysmogową urządzeń grzewczych przewidziane są kary od 500 zł mandatu do grzywny w wysokości 5 tys. zł. Ryzyko poniesienia kilkukrotnej kary za używanie nielegalnego kotła może sprawić, że użytkownikom tych urządzeń zwyczajnie będzie opłacać się wymiana starego kotła. Warto zainteresować się tym już teraz, bo na takie działania przewidziane jest aktualnie bardzo duże wsparcie finansowe.
Część gmin samodzielnie finansuje wymianę pieców. W naszym powiecie największe środki na ten cel przeznacza miasto Legionowo, co poskutkowało wymianą największej liczby kotłów. Dużemu powodzeniu przedsięwzięcia towarzyszy kilka czynników: fakt, że dotacja ma charakter ciągły, forma dotacji – do 100 %, prowadzenie akcji informacyjnych czy choćby działalność Ekopatrolu, który namawia mieszkańców na wymianę pieca, podczas wizyty w kotłowni. Programy prowadzone przez inne samorządy są wznawiane każdego roku. Warto dowiedzieć się w swoim urzędzie, jaką kwotę wsparcia oferuje gmina, na terenie której mieszkamy. Ponadto można wnioskować o dotację w ramach Programu Czyste Powietrze, który w nowej wersji jest dużo prostszy w obsłudze. Od 21 października uruchomiono także zwiększone finansowanie dla osób z niższymi przychodami, w ramach którego można pozyskać nawet 37 tys. złotych na wymianę kotła oraz termomodernizację budynku. Na terenie powiatu funkcjonują cztery punkty konsultacyjne programu – w gminie Jabłonna, Wieliszew i Serock oraz w starostwie powiatowym. Równolegle do tego programu samorządy będą mogły korzystać także ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego, Programu „Ciepłownictwo powiatowe”, Programu „Mój Prąd” i Programu STOP SMOG.
