17 sierpnia 1989r. zostało zawarte porozumienie o powstaniu koalicji Solidarności (OKP), ZSL i SD, która została sformalizowana powstaniem Rządu T. Mazowieckiego. W 32 rocznicę tego wydarzenia – tj. powstania tzw. „Wielkiej Koalicji”, z inicjatywy Zarządu Powiatowego PSL oraz Społecznej Inicjatywy Lokalnej w sali konferencyjnej POCZYTALNIA odbyła się konferencja naukowa nawiązująca do przemian ustrojowych w Polsce roku 1989.
Wśród przybyłych uczestników obecni byli: Pani Anna Brzezińska – Radna Województwa Mazowieckiego, P. Zadrożny – Zastępca Prezydenta Legionowa, P. Kownacki – Wójt Gminy Wieliszew, Antoni Krężlewicz – Wójt Gminy Czosnów, R. Tondera – prezes Stowarzyszenia Inicjatyw i Inspiracji ESSE, A. Furmanek – wiceprezes Stowarzyszenia Inicjatyw i Inspiracji ESSE oraz Adam Krzyżanowski – wieloletni Radny Gminy Jabłonna. Wielkim nieobecnym, z uwagi na stan zdrowia, był dr. Roman Malinowski – były Marszałek Sejmu PRL oraz Prezes ZSL, a jednocześnie mieszkaniec powiatu legionowskiego – bezpośredni uczestnik i pierwszoplanowy bohater tych wydarzeń.
Wśród prelegentów obecni byli dr. Mateusz Ratyński z Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego oraz prof. Aleksander Łuczak – legionowianin, były Wicepremier i Minister Edukacji Narodowej. Wykład prof. Łuczaka, bezpośredniego uczestnika kulis powołania rządu z pierwszym niekomunistycznym premierem po roku 1945, poświęcony był nie tylko suchej historiografii wydarzeń ale przede wszystkim opisem emocji, obaw i trudnych decyzji jakie musieli podejmować liderzy wszystkich formacji politycznych u progu rodzącej się demokracji. Zdanie prof. Łuczaka „lawina obiera taki kierunek jaki toczące się pod nią kamienie” może stanowić motto jego wykładu.
Rys historyczny
Warto w tym miejscu przypomnieć chronologię wydarzeń oraz ich skutki dla demokratyzacji życia publicznego i zakończenia epoki tzw. „realnego socjalizmu”
Po wyborach 4 czerwca 1989 r. próbę sformowania rządu otrzymał od Prezydenta W. Jaruzelskiego gen. Czesław Kiszczak. Próba ta okazała się nie realna z powodu nie tylko oporu opozycji (OKP- Obywatelski Klub Parlamentarny), która poważnie myślała o podjęciu misji tworzenia rządu przez kogoś z jej szeregów, ale również części klubu poselskiego PZPR.
7 sierpnia 1989 r. Lech Wałęsa wydał oświadczenie, w którym stwierdził: „Jedynym rozwiązaniem politycznym jest powołanie Rady Ministrów w oparciu o koalicję Solidarności, ZSL i SD, o co będę zabiegał”.
16 sierpnia klub poselski ZSL poparł inicjatywę koalicji z Solidarnością. Tego samego dnia, na posiedzeniu OKP Lech Wałęsa przekonał klub tzw. „strony solidarnościowej” do zaakceptowania porozumienia z ZSL oraz SD.
17 sierpnia podczas spotkania z Romanem Malinowskim (ZSL) Lech Wałęsa przedstawił mu swoje propozycje personalne dotyczące obsady stanowiska premiera. Przebieg tej rozmowy Marszałek Roman Malinowski relacjonował następująco: „Wałęsa powiedział: mam trzech kandydatów: Geremek, Kuroń, Mazowiecki, kogo z nich widzi pan na tym stanowisku? Odpowiedziałem, że z tych trzech kandydatur, nie umniejszając kwalifikacji żadnej, najlepsza jest Mazowieckiego. (…) Zaproponowałem, aby do prezydenta Jaruzelskiego iść już tylko z jedną kandydaturą – właśnie Mazowieckiego. Wałęsa na to: A, wiedziałem, że Mazowiecki spodoba się panu najbardziej, dobrze, pójdziemy z jego tylko kandydaturą do prezydenta”. (R. Malinowski „Wielka koalicja. Kulisy”).
W tym samym dniu w warszawskich Łazienkach doszło do rozmów i zawarcia porozumienia koalicyjnego pomiędzy Lechem Wałęsą reprezentującym OKP, Romanem Malinowskim (ZSL) i Jerzym Jóźwiakiem (SD).
W wydanym po spotkaniu wspólnym komunikacie napisano: „W poczuciu odpowiedzialności za wyprowadzenie Polski z kryzysu gospodarczego wyrażono gotowość sformowania rządu koalicyjnego odpowiedzialności narodowej zgodnie z propozycją przewodniczącego Wałęsy”.
19 sierpnia prezydent W. Jaruzelski przyjął rezygnację gen. Kiszczaka i powierzył misję tworzenia rządu Tadeuszowi Mazowieckiemu. W dniu 24 sierpnia 1989 r. Sejm powołał Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko prezesa Rady Ministrów. Za głosowało 378 posłów, 4 było przeciw, a 41 wstrzymało się.
Zawarcie szerokiej koalicji reprezentującej wszystkie liczące się opcje polityczne w Polsce w roku to niewątpliwie ogromne osiągnięcie ludzi, którzy pomimo różnic, czasem nawet skrajnych postaw antagonistycznych względem siebie, dla dobra kraju podjęli wspólny dialog i osiągnęli porozumienie ponad podziałami dla dobra kraju. Dzięki tym decyzjom, dziś czasem krytykowanym ze strony niektórych środowisk, nasza transformacja polityczna i gospodarcza, chociaż bolesna przebiegła bez rozlewu krwi.
W krótkim panelu dyskusyjnym, którego tematem przewodnim było pytanie: czy dziś, w dobie równie wielkich napięć i emocji społecznych, możliwe byłoby zawarcie wspólnej koalicji wszystkich sił parlamentarnych wypowiedzieli się samorządowcy: Anna Brzezińska – Radna Województwa Mazowieckiego, Antoni Krężlewicz – Wójt Gminy Czosnów oraz Adam Krzyżanowski – wieloletni Radny Gminy Jabłonna. -Myślę, że to pytanie powinniśmy zadawać sobie wzajemnie tak często, aż zrozumiemy wartość dialogu i szczerej chęci znalezienia porozumienia – skwitował na zakończenie Artur Pozorek – prowadzący konferencję.
