Aleksander Klemens Gabszewicz (1911-1983) – pilot, który startując z lotniska polowego w Poniatowie dokonał pierwszego zestrzelenia niemieckiego samolotu 1 września 1939 r.
Urodził się 12 grudnia 1911 r. w miejscowości Szawle, nieopodal Kowna na Żmudzi. W 1931 r. ukończył Miejskie Gimnazjum Koedukacyjne w Otwocku, gdzie był także członkiem Otwockiego Klubu Sportowego. W latach 1931–1934 był podchorążym Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. Mianowany podporucznikiem ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1934 r. i 61. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W latach 1934–1935 szkolił się w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie, po czym służył w 1. Pułku Lotniczym w Warszawie. W 1937 r. ukończył kurs wyższego pilotażu w Grudziądzu. W okresie od 1937 do sierpnia 1939 r. pełnił obowiązki dowódcy 113. Eskadry Myśliwskiej. Mianowany porucznikiem ze starszeństwem z dniem 19 marca 1938 r. w korpusie oficerów lotnictwa. Od sierpnia do 18 września 1939 r. był oficerem taktycznym IV/1 Dywizjonu Myśliwskiego. 1 września po godz. 6.50 wystartował z lotniska polowego w majątku Poniatów, jako dowódca klucza 114. EM, do pierwszej walki z niemieckimi samolotami w obronie polskiego nieba. Razem z kpr. pil. Andrzejem Niewiarą zestrzelił pierwszy samolot Luftwaffe (He111). Tego dnia po południu sam został zestrzelony w kolejnej walce powietrznej. Ranny w rękę i poparzony, ratował się skokiem ze spadochronem, a jego samolot spadł w okolicy Olszewnicy Starej.
Pod koniec walk wrześniowych został ewakuowany do Rumunii. Następnie przedostał się do Francji, gdzie do kwietnia 1940 r. pełnił służbę w eskadrze treningowej, a potem został dowódcą 5. klucza Grouppe de Chasse III/10 osłaniającego Besancon. 5 czerwca 1940 r. zestrzelił He111. Klucz walczył do 18 czerwca, a po zawieszeniu broni ewakuował się z portu Bourdeax do Anglii. 11 czerwca 1940 r. został odznaczony Krzyżem Walecznych.
Od 9 października 1940 r. w składzie brytyjskiego 607. Dywizjonu Myśliwskiego „Durham” walczył w bitwie o Anglię. Następnie, 13 listopada 1940 r., przeniesiony został do 303. Dywizjonu Myśliwskiego Warszawskiego, stacjonującego w Leconfield, gdzie był zastępcą dowódcy eskadry. 23 grudnia ponownie otrzymał Krzyż Walecznych. 2 lutego 1941 r. został przeniesiony na lotnisko Pembrey do 316. DM Warszawskiego na stanowisko dowódcy eskadry. 1 kwietnia wspólnie z innym pilotem zestrzelił Heinkla He111. 24 lipca zgłosił zniszczenie 1/2 Messerschmitta Me109 i prawdopodobne drugiego. 15 lipca 1941 r. został odznaczony po raz trzeci Krzyżem Walecznych. 1 września 1941 r. awansowany na kapitana. Od 15 listopada 1941 r. do 4 czerwca 1942 r. dowodził 316. DM Warszawskim. W kwietniu (10, 25 i 27) zgłosił zestrzelenia trzech Focke Wulfów FW190. W maju zgłosił dwa prawdopodobne zestrzelenia: 5 maja Focke Wulfa FW190, a 6 maja Meserschmitt’a Me109.
4 czerwca został przeniesiony do dowództwa 11. Grupy RAF, gdzie był oficerem łącznikowym. 20 sierpnia otrzymał brytyjski DFC (Distinguished Flying Cross). Osiem dni później uhonorowany został Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari. 1 września 1942 r. awansował na majora. 25 września tego roku objął funkcję komendanta 58. Ośrodka Szkolenia Bojowego w Grangemouth.
28 stycznia 1943 r. został dowódcą 2. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego. 4 kwietnia zgłosił zestrzelenie Focke Wulf’a FW190, a następnego zaliczył 4 lipca. 6 lipca odniósł zwycięstwo nad Messerschmitt’em Me109. Władze francuskie odznaczyły go 7 lipca 1943 roku krzyżem Cross de Guere.
Od 21 czerwca do 12 grudnia 1943 r. dowodził 1. Polskim Skrzydłem Myśliwskim. 20 lutego 1944 r. objął dowództwo 18. Polskiego Sektora Myśliwskiego, największej polskiej jednostki lotnictwa myśliwskiego. 13 marca 1944 r. otrzymał Krzyż Złoty VM, a 15 maja brytyjski DSO (Distinguished Service Order).
1 września 1944 r. awansował na podpułkownika. Od 12 lipca 1944 r. do 31 maja 1945 r. dowodził 131. Polskim Skrzydłem Myśliwskim. 19 czerwca przeniesiony został do dowództwa 84. Grupy. A od 2 lutego piastował funkcję dowódcy stacji Coltishall. W styczniu 1947 r. został zdemobilizowany. 31 października 1947 r. po raz kolejny otrzymał Krzyż Walecznych. W tym samym roku odznaczono go Order of Orange-Nassau. W czasie wojny wykonał 183 loty operacyjne i 201 lotów bojowych. Ogółem zestrzelił pewnych 9 i 1/2 (8 indywidualnych i 3 zespołowe) samolotów, 2 prawdopodobnie, 3 uszkodził. Przeszedł wszystkie szczeble dowódcze w PSP i RAF.
Po demobilizacji osiadł w Wielkiej Brytanii i udzielał się jako działacz kombatancki – m.in. był prezesem Światowego Stowarzyszenia Lotników Polskich. W 1960 r. odwiedził Poniatów i dawne lotnisko. 1 października 1966 r. Prezydent RP na uchodźstwie August Zaleski mianował go pułkownikiem, a 1 stycznia 1974 r. – generałem brygady. 26 maja 1977 r. i 24 stycznia 1980 r. był powoływany na członka Głównej Komisji Skarbu Narodowego.
Zmarł 10 października 1983 roku Hanley Swan, w hrabstwie Worcestershire w Anglii. 9 września 1992 r. jego prochy zostały przywiezione do Polski i – zgodnie z jego życzeniem – rozsypane nad Dęblinem i Poniatowem, gdzie odbył swój chrzest bojowy.
Krzysztof Klimaszewski
