Popowo Kościelne leżało kiedyś w gminie Zegrze. Do dzisiaj niektóre wsie gminy Serock, która zastąpiła gminę Zegrze, należą do popowskiej parafii. Symbolem Popowa jest monumentalna neogotycka świątynia wzorowana na gotyckim kościele w Louny w Czechach.
W połowie XVII w. w Popowie zbudowano drewnianą kaplicę, której powstanie tradycja wiąże z objawieniem się Matki Bożej na dzikiej gruszy. Podobno w czasie rozbiórki kaplicy na początku XX w. odnaleziono pień tego drzewa i obraz ilustrujący objawienie.
Inicjatorem budowy nowej świątyni był ksiądz Jan Krzyżewski, który objął probostwo popowskie w 1895 r. Przekonał do tego pomysłu Marię i Stanisława Skarżyńskich, właścicieli majątku w Popowie, którzy zostali kolatorami. O zaprojektowanie kościoła zwrócono się do uznanego warszawskiego architekta Józefa Piusa Dziekońskiego. Dziekoński – zgodnie z sugestią kolatorki Marii Skarżyńskiej – inspirował się gotyckim kościołem w Louny w zachodnich Czechach. Podobieństwo brył obu świątyń jest uderzające.
Budowę rozpoczęto w 1900 r. na gruncie podarowanym przez mieszkańców Popowa.
Cegłę ze swojej cegielni w Wierzbicy i drewno ze swojego lasu przekazał Stanisław Skarżyński. Przy kościele pracowało wielu mieszkańców Popowa i okolicznych wsi ale też robotnicy najemni. Prace trwały do 1904 r. Poświęcenia dokonał rok później dziekan ostrołęcki ks. Kajetan Śmiechowski. W 1909 r. świątynia została konsekrowana przez biskupa Antoniego Nowowiejskiego.
Kościół ucierpiał w czasie I wojny światowej – Niemcy zabrali z niego dzwony. II wojna światowa, a zwłaszcza walki rosyjsko-niemieckie w latach 1944-1945, również przyczyniły się do dewastacji świątyni. Po wojnie kościół wyremontowano. W 2015 r. biskup płocki ustanowił świątynię w Popowie Diecezjalnym Sanktuarium Matki Bożej Popowskiej.
Świątynia, usytuowana po wschodniej stronie placu targowego, jest ogrodzona murem z kamieni polnych przykrytych dachówkami. Główne wejście na teren przykościelny, znajdujące się od strony zachodniej, prowadzi przez ceglaną bramę z trzema arkadami.
Kościół pw. Św. Michała w Louny w Czechach
(www.historickasidla.cz)
Kościół, obliczony na pomieszczenie 3 tysięcy wiernych, jest trójnawowy, pięcioprzęsłowy, z dwuprzęsłowym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium. Nawa główna jest oddzielona od naw bocznych pięcioma parami ośmiobocznych filarów. Do pierwszych przęseł od prezbiterium przylegają dwie kaplice.
Bryła kościoła rozczłonkowana. Korpus nawowy przykryty trzema dachami namiotowymi. Prezbiterium, kaplice przykryte zostały dachami dwuspadowymi, salka, zakrystia i kruchty – pulpitowymi. Wszystkie dachy kryte są blachą.
Frontowa wieża jest czterokondygnacyjna, zwieńczona attyką z fryzem z ostrołukowymi płycinami i dachem wiciowym, mającym na narożach cztery iglice. Wewnątrz, w nawach i prezbiterium, sklepienia gwiaździste, w kaplicach i dodatkowych przęsłach przy prezbiterium – krzyżowo-żebrowe, w kruchtach – krzyżowe, w wieży – klasztorne.
Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Popowie Kościelnym (fot. autor)
W neogotyckim ołtarzu głównym znajduje się wykonana na przełomie XVII i XVIII w. kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej w sukience ze srebrnej blachy. Przy obrazie tabliczki wotywne z I poł. XIX w. Na zasuwie obraz chrztu Chrystusa namalowany w Pradze przez malarza Jana Kuśmidrowicza w 1908 r. Dwa ołtarze boczne barokowe z poł. XVIII w. oraz feretrony (dwustronne obrazy) z XVIII w. Na wyposażeniu kościoła są liczne elementy z XVIII i XIX w.
W podziemiach znajduje się krypta grobowa Skarżyńskich (wejście na zewnątrz kościoła od strony południowej). W części krypty położonej pod nawą główną znajduje się niewielki, okrągły otwór w posadzce łączący wnętrze kościoła z podziemiami. Na szczególną uwagę zasługuje marmurowy sarkofag Edmunda Skarżyńskiego (1813-1892) i jego żony Henryki (1825-1908), który wykonał w 1911 r. Roman Lubowiecki, twórca firmy kamieniarskiej istniejącej do dzisiaj. Z jego zakładu wyszło setki nagrobków stojących na Powązkach i Bródnie.
W krypcie spoczywają także szczątki: Henryka Skarżyńskiego (1849-1933), Stanisława Skarżyńskiego ojca (1848-1921) i Stanisława Skarżyńskiego syna (1888-1925), Ludwika Skarżyńskiego (1896-1918), Maurycego Skarżyńskiego (1894-1921), Marii Puzyninej ze Skarżyńskich (1887-1918) oraz Marii Skarżyńskiej z Orsettich (1867-1901).
Mirosław Pakuła
Ważniejsze źródła:
- C. Siemiński, Chcę by powstała tu świątynia. Zarys dziejów parafii Popowo, Płock 2001,
- „Kurier Warszawski” 1905, nr 259,
- „Polak-Katolik” 1911, nr 94,
- zabytek.pl.
