3 października 2025 r. miała miejsce 83. rocznica likwidacji getta żydowskiego w Legionowie. To tragiczne wydarzenie stanowi jedno z najbardziej dramatycznych i bolesnych momentów w historii miasta, które miało miejsce w czasie II wojny światowej.
– Dziś przypada 83. rocznica likwidacji getta żydowskiego w Legionowie. To tragiczne wydarzenie stanowi jedno z najbardziej dramatycznych i bolesnych momentów w historii miasta. Aby je upamiętnić, przedstawiciele władz samorządowych, Muzeum Historycznego w Legionowie, uczniowie LO im. M. Konopnickiej w Legionowie oraz mieszkańcy wzięli udział w marszu pamięci na teren dawnego getta oraz zapalili znicze pod Dębem Pamięci na ulicy Jana III Sobieskiego. Przywołano relacje świadków oraz odczytano fragmenty publikacji „Dziennik 1939-1944” ówcześnie mieszkającego na legionowskim Bukowcu prof. Stanisława Srokowskiego oraz „Ludność Żydowska w Legionowie i jej zagłada” autorstwa dr. hab. Jacka Emila Szczepańskiego. – poinformowało 3 października w komunikacie Starostwo Powiatowe w Legionowie.
Historia legionowskiego getta
Niemieckie władze okupacyjne powołały getto w Legionowie 15 listopada 1940 r. na terenie dzielnicy Ludwisin i jej okolic. Skierowano do niego około 2,5 do 3 tysięcy Żydów – głównie z Legionowa oraz pobliskich gmin: Jabłonny i Nieporętu. Przeludnienie, brak żywności i fatalne warunki sanitarne doprowadziły do wybuchu epidemii i głodu. 15 sierpnia 1941 r. liczba mieszkańców getta wynosiła 2474 osoby, w tym wiele dzieci. Od jesieni tego samego roku każda próba ucieczki była karana śmiercią.
Likwidacja getta rozpoczęła się o świcie 3 października 1942 r., pod koniec żydowskiego święta Sukkot. Dzień wcześniej, w nocy, część rodzin została uprzedzona przez policjanta granatowego Jagodzińskiego o planowanej akcji. Niektórzy próbowali uciekać – do lasu, do getta w Warszawie lub do znajomych Polaków.
Teren getta otoczył niemiecki pododdział policyjno-wysiedleńczy i policjanci granatowi z Warszawy. Hitlerowcy najpierw udali się do siedziby Rady Żydowskiej przy ulicy Chrobrego, gdzie zarządzili zbiórkę mieszkańców. Ogłosili, że Żydzi z Legionowa zostaną przesiedleni na Wschód do pracy. W tamtym czasie nikt już nie ufał takim obietnicom. Wysiedlenie oznaczało śmierć. W getcie zapanowały chaos i panika.
Podczas brutalnej akcji Niemcy zamordowali na terenie getta około 200 osób, w tym kobiety i dzieci. Część ofiar przez wiele lat pozostawała zakopana w dole przy ul. Chrobrego, naprzeciwko budynku gminy żydowskiej. Szczątki ofiar odnaleziono dopiero w latach 80. XX wieku podczas budowy segmentów przy ul. Chrobrego. Pozostałych mieszkańców – według różnych źródeł od 900 do 1100 osób – wywieziono do obozu zagłady w Treblince. Tam zostali zamordowani w komorach gazowych. Rok później (w 1943 r.) w ramach zacierania śladów zbrodni Niemcy rozkazali wydobycie szczątków ofiar z dołów śmierci i ich spalenie.
– 83 lata po tych tragicznych wydarzeniach oddajemy hołd ofiarom legionowskiego getta. Każdego roku przypomnienie tej historii jest naszym moralnym obowiązkiem wobec zamordowanych i wobec przyszłych pokoleń. – dodają przedstawiciele Starostwa Powiatowego w Legionowie.
fot. Starostwo Powiatowe w Legionowie
źródło: Muzeum Historyczne w Legionowie
