Turystyczny Szlak Polski Walczącej

Na przestrzeni lat ziemie powiatu legionowskiego były świadkiem wielu walk Polaków o niepodległość. Walczono w czasach napoleońskich, a także podczas kilku powstańczych zrywów w walce o suwerenność państwa polskiego.

Było tak podczas powstania listopadowego – 1830 r., styczniowego – 1863 r., czy podczas I i II drugiej wojny światowej, bitwy warszawskiej 1920 r. oraz Powstania Warszawskiego w 1944 r. Dzięki staraniom kombatantów Światowego Związku  Żołnierzy Armii Krajowej w Legionowie i Starostwu Powiatowemu powstały szlaki turystyczne pokazujące te miejsca. Trzy prowadzą tylko po Legionowie, trzy pokazują miejsca pamięci znajdujące się głównie na terenie ościennych gmin.

Szlak południowo-wschodni – znaki czarne

To najbogatszy szlak w miejsca pamięci narodowej jak i bardzo interesujący pod względem krajobrazowym. Na jego ponad 60-kilometrowej trasie znajduje się pięć rezerwatów przyrody, przepiękne Lasy Chotomowskie, Legionowskie i Nieporęckie, czy tereny nadrzeczne i majestatyczne łąki. Szlak ma początek przy stacji PKP Legionowo Przystanek, po północnej stronie torów. Na jego trasie znajdziemy 35 miejsc mających znaczenie dla naszej historii. Nie sposób teraz wymienić je wszystkie, ale na pewno trzeba wspomnieć o 1 przystanku, który znajduje się na granicy Legionowa i Chotomowa. Tam w dniach 1-3 sierpnia 1944 roku toczyły się krwawe walki powstańców z hitlerowskim okupantem. To tam powstańcy dowodzeni przez porucznika Stefana Krasińskiego próbowali zablokować przejazd niemieckich pociągów do Warszawy. Walki były bardzo krwawe i zginęło w nich wielu Polaków, w tym sam Krasiński, który jest patronem znajdującej się w Chotomowie szkoły podstawowej. Na pobliskim cmentarzu parafialnym w Chotomowie (drugi punkt szlaku) można znaleźć mogiły biorących udział w walkach powstańców. Na trasie znajdują się ważne pomniki i obeliski związane z walkami o niepodległość, zabytkowe kościoły i cmentarze, czy nieznane mogiły hitlerowskich mordów w Lasach Legionowskich i na skraju lasu Uroczysko w Kątach Węgierskich. Na szlaku trafimy w miejsce egzekucji na cywilach w Lasach Nieporęckich w Nowopolu, a także rozstrzelania żołnierzy w Nieporęcie. Podczas zwiedzania zobaczymy także zabytki architektury takie jak Pałac w Jabłonnie i zabytkowy budynek urzędu gminy. Szlak południowo–wschodni ciężko zwiedzić jednego dnia. Na szczęście tyczące go osoby wyznaczyły go w taki sposób, że można podzielić go na kilka odcinków. Jego trasa pozwala na przejechanie go rowerem, jednak w niektórych miejscach bardziej nadaje się na pieszą wycieczkę.

Szlak centralny – znaki zielone

To szlak, który z powodzeniem można nazwać „wojskowym”. Na jego prawie 60-kilometrowej trasie sporo jest fortyfikacji i żołnierskich koszar. Nie brak tu ciekawych miejsc przyrodniczych i zabytków architektonicznych. Szlak swój początek ma w Suchocinie (gmina Jabłonna). Na jego trasie znajdziemy 27 ważnych punktów związanych z historią. Szlak prowadzi przez Janówek Drugi i Pierwszy, Górę, Krubin, Olszewnicę Nową i Starą, Kałuszyn, Skrzeszew, Lasy Legionowskie, Wieliszew, Zegrze Południowe, Nieporęt, Białobrzegi, Beniaminów, Dąbkowiznę, kończąc w Wólce Radzymińskiej przy pomniku 28. Pułku Strzelców Kaniowskich 1920 r. Już na początku szlaku w Janówku Drugim natrafiamy na forty należące do zewnętrznej linii obrony twierdzy Modlin. Kolejne forty napotykamy w Janówku – Fort IV, XVI, czy dzieło nr 9.  W Wieliszewie koniecznie trzeba odwiedzić cmentarz wojenny, gdzie pochowani są żołnierze Wojska Polskiego uczestniczący w 1939 roku w obronie linii Narwii. Na tym samym cmentarzu zobaczymy odnawianą właśnie cmentarną kaplicę, na której fasadzie znajduje się charakterystyczny napis „Żona Mężowi 1834 r.”. Szlak jest zadbany i łatwy do przejścia. Część jego trasy pokrywa się z lokalnymi trasami biegowymi,  rowerowymi czy nordic walking.

Szlak północny – znaki czerwone

Najkrótszym szlakiem w powiecie legionowskim jest szlak czerwony z Wierzbicy (gmina Serock) do Komornicy (gmina Wieliszew). Liczy 25,4 km i można polecić go nie tylko piechurom, ale także amatorom jazdy na rowerze. Na trasie szlaku mamy sporo zbiorników wodnych – Narew, Jezioro Zegrzyńskie oraz, przy końcówce trasy, zaporę wodną w Dębem. Najpierw jednak warto na dłużej zatrzymać się na przepięknym serockim rynku. Koniecznie trzeba zobaczyć znajdujący się nieopodal najstarszy zabytek architektoniczny w powiecie, którym jest Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny. Został on wybudowany w latach 1524-1530. W czasach Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego służył on żołnierzom stacjonującym w Serocku. W Serocku jest jeszcze jedno ciekawe miejsce. Znajduje się ono w pobliżu czerwonego szlaku i warto je zobaczyć. Przy ulicy Radzymińskiej znajduje się makieta grodziska zwanego Barbarką. Z tej osady narodził się późniejszy Serock. W pobliżu, na ulicy Rybaki  znajduje się dom, w którym mieszkał  Pablo Picasso. Idąc dalej szlakiem w  Wąwozie Szaniawskiego prócz ruin dworku Szaniawskiego zobaczyć można miejsce, w którym rzeka Rządza wpada do Narwi. Na szlaku warto także zwrócić uwagę na kościół parafiany w Woli Kiełpińskiej pw. św. Antoniego z Padwy, a także fort carski w Dębem. Ostatnim ważnym punktem szlaku jest zapora w Dębem, która została oddana do użytku w 1963 r. Dzięki niej powstało Jezioro Zegrzyńskie.

Gdzie szukać wiadomości o patriotycznym szlaku?

Opisane miejsca to tylko niewielka część atrakcji turystycznych na trzech niedawno utworzonych turystycznych szlakach patriotycznych „Polski Walczącej”. Warto przed wyprawą zaopatrzyć się w mapę turystyczną terenu, którą można otrzymać w Starostwie Powiatowym w Legionowie. Do tego uzupełnić wiedzę z przewodnika wydanego przez starostwo, gdzie znajdziemy dokładne opisy wszystkich ważnych punktów na szlaku. Na mapkach zaznaczone są również inne szlaki piesze, rowerowe, jak i kajakowe. Szlak wyposażony jest w nowoczesne narzędzia, których używamy na co dzień: stronę internetową www.szlak.powiat-legionowski.pl, przystosowaną dla potrzeb osób niedowidzących (lektor), z elementami spaceru wirtualnego 360°, mapami – kartograficzną i satelitarną,tablice informacyjne oznaczone QR Codami, aplikację na elektroniczne urządzenia mobilne dającą możliwość lepszej orientacji w terenie. Wszystkie trasy można pokonywać zarówno pieszo, jak i rowerem. Oznaczenia uwzględniają oba kierunki marszruty – od startu do mety i w drodze odwrotnej.