Zdarza się, że znamy lub spotykamy osoby, których relacje funkcjonują pomiędzy idealizowaniem partnera i pragnieniem niejako zlania się z nim a gwałtownym przerywaniem i odrzucaniem związku. Takie zachowanie charakteryzuje osoby z osobowością z pogranicza (osobowością borderline).
Dramat tych osób polega na tym, że z jednej strony pragną bliskich relacji, z drugiej zaś panicznie się ich boją.
Charakterystyka osób z osobowością borderline
Na początku warto zaznaczyć, że zaburzenia borderline nie powinny być traktowane jako choroba, a raczej zaburzenia w organizacji osobowości. Borderline określane jest osobowością z pogranicza ze względu na stałe huśtawki nastrojów i niestabilność emocjonalną (w klasyfikacji ICD 10 osobowość z pogranicza jest podtypem osobowości chwiejnej emocjonalnie).
Najbardziej typowe dla osobowości borderline jest niezwykle silne pragnienie bardzo bliskiej, wyłącznej relacji z drugą osobą i jednoczesny lęk dwojakiego rodzaju. Po pierwsze lęk przed „pochłonięciem” przez drugą osobę, a po drugie – lęk przed porzuceniem przez nią. Prowadzi to do stanu silnego napięcia emocjonalnego, które czasami skutkuje takimi zachowaniami jak próby samobójcze, okaleczanie się, a także doświadczaniem przemijających stanów psychotycznych (np. urojeń prześladowczych).
Cechą odróżniającą zaburzenia osobowości typu borderline od innych zaburzeń osobowości, jest przede wszystkim trudność w przyjęciu faktu, że bliska osoba może być czasami dobra, czasami zła, raz potrafi zranić, innym razem ukoić. Ludzie są odbierani skrajnie, a postawy wobec nich często się zmieniają – od uwielbienia do nienawiści.
Inne cechy osób z osobowością z pogranicza to: zaburzenia tożsamości (które mogą się wyrażać poprzez niestabilną karierę zawodową lub problemy z identyfikacją seksualną), impulsywność zachowań (może wyrażać się w nadużywaniu substancji psychoaktywnych, zaburzeniach odżywiania, perwersjach seksualnych, wybuchach złości), brak stabilności postrzegania siebie (wysoka samoocena w jednej chwili może zmienić się w poczucie własnej beznadziejności), emocjonalna niestabilność (dobre samopoczucie w ciągu zaledwie kilku minut może przejść w stan silnego przygnębienia i takie zmiany mogą się często powtarzać).
Jak często i u kogo stwierdza się osobowość borderline?
Wskaźnik osób z osobowością z pogranicza w populacji ogólnej w społeczeństwach europejskich i amerykańskim wynosi od 1 do 2% , przy czym kobiety stanowią ok. 70–75% osób z takim rozpoznaniem.
Przyczyny wystąpienia osobowości borderline
Wyodrębnia się trzy czynniki, które odgrywają rolę w ukształtowaniu osobowości z pogranicza. Są to: biologicznie uwarunkowany temperament, traumatyczne i chaotyczne środowisko domowe oraz wystąpienie zdarzenia wyzwalającego „objawy” (np. próba stworzenia bliskiej relacji czy usamodzielnienia się). Szczególny wpływ na wystąpienie osobowości z pogranicza mają występujące we wczesnym dzieciństwie częste lub długotrwałe rozłąki z rodzicami, doświadczenie utraty opiekunów, a także takie doświadczenia jak: słowna, emocjonalna, fizyczna lub seksualna przemoc wobec dzieci oraz poważne ich zaniedbywanie.
Metody leczenia pacjentów z osobowością borderline
W dużym uproszczeniu stosowane metody leczenia można podzielić na farmakologiczne i psychologiczne. Farmakoterapię włącza się w razie pojawienia się u pacjenta epizodów psychotycznych, maniakalnych lub depresyjnych. Psychoterapia ma zwykle charakter długoterminowy i polega na tworzeniu relacji terapeutycznej z pacjentem. Podczas tego procesu następuje analiza uczuć, myśli i działań, które występują w relacji z terapeutą. W ten sposób pacjent może rozumieć coraz lepiej swoje związki z bliskimi i stopniowo budować coraz bardziej stabilne i trwałe relacje.
