Antoni Gawryszewski (1901–1918) – żołnierz Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), patron ulicy w Legionowie na III Parceli.
Urodził się 27 lipca 1901 r. we wsi Zbytki w parafii Zerzeń (obecnie dzielnica Warszawa-Wawer). Jego ojcem był Paweł Gawryszewski (1866–1944) gospodarz ze Zbytków, matką Rozalia z domu Witak ze wsi Zerzeń. Z ich związku, zawartego w 1894 r., urodziło się dziesięcioro dzieci. W czasie I wojny światowej Antoni Gawryszewski należał do oddziału POW Las–Zbytki w obwodzie praskim. Jego ojciec pełnił wówczas funkcję wójta gminy Zagóźdź i wspierał działalność POW. W listopadzie 1918 r. A. Gawryszewski wraz ze swoim oddziałem rozbrajał Niemców w Warszawie, a następnie został przeniesiony z kolegami-peowiakami do garnizonu Jabłonna (Legionowo). Tu jako szeregowy wartownik pilnował koszar przed rabunkiem. W nocy 28 listopada 1918 r. został postrzelony przez przestępców próbujących okraść magazyny żywnościowe. Wraz z nim ranny został Józef Wójcik, peowiak ze wsi Borków. A. Gawryszewski zmarł wkrótce z upływu krwi po przewiezieniu do Szpitala Ujazdowskiego w Warszawie. Liczył niewiele ponad 17 lat. W tym czasie w garnizonie Jabłonna służył jego starszy brat Wawrzyniec Gawryszewski (1895–1923), także peowiak z oddziału POW Las–Zbytki.
W dziesiątą rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości nazwisko Gawryszewskiego nadano nowo wytyczonej ulicy na III Parceli w Legionowie. Występuje ono już na planie Legionowa sporządzonym w 1930 r. Widnieje także na tablicy odsłoniętej w 2014 r. na cmentarzu parafialnym w Zerzeniu ul. Cylichowskiej. W stulecie utworzenia POW umieszczono na niej wykaz 31 peowiaków z osiedli Las, Wawer, Zastów, Zbytki. Śmierć A. Gawryszewskigo urosła do rangi symbolu walki z Niemcami. W lokalnej tradycji zakorzeniło się przekonanie, że poległ on w ataku na niemieckie koszary w Jabłonnie 11 listopada 1918 r., co jednak nie odpowiada prawdzie historycznej. Według dokumentów wojskowych zginął dwa i pół tygodnia później – postrzelony 28 listopada przez pospolitych przestępców próbujących okraść magazyny żywnościowe. Więcej na temat tej postaci i odzyskania niepodległości w Legionowie możecie Państwo przeczytać w książce pt.: Peowiacy i ich losy (Jabłonna, Chotomów, Krubin, Wieliszew), wyd. Muzeum Niepodległości, Warszawa 2020.
Jacek Emil Szczepański
Patroni wydawnictwa:
