Nasza Historia: Czysta woda, żółte plaże… – pocztówki znad Jeziora Zegrzyńskiego

Wkrótce po utworzeniu Jeziora Zegrzyńskiego w 1963 r. wydrukowano wiele pocztówek popularyzujących jego walory turystyczno-krajobrazowe. Specjaliści szacują, że w latach 1964–1989 wydano ich około pół tysiąca. Wiele miejscowości położonych wokół zalewu po raz pierwszy otrzymało wówczas własne pocztówki. Wprawdzie w latach 50., jeszcze przed powstaniem sztucznego zbiornika, wydano już karty pocztowe z widokami Serocka i Domu Wycieczkowego PTTK w Zegrzynku, ale były to wyjątki.

Początkowo dominowały karty czarnobiałe wydane przez Biuro Wydawnicze „RUCH” oraz Wydawnictwo PTTK. Pierwsze z nich ukazywały plaże publiczne w Nieporęcie i Zegrzu Południowym. Zdjęcia, niekiedy bardzo efektowne, wykonali wówczas K. Jabłoński, A. Zborski, A. Ruckgaber, K. Kaczyński, J. Siudecki i inni.

Plaże były oblegane. Nieporęt, ośrodek Mazowsze, fot. L. Święcki, PTTK, 1965 r.

W ich obiektywnie znalazł się także statek-restauracja „Diana” z 1911 r. oraz pawilon gastronomiczny „Krystyna” w Zegrzu Południowym (późniejszy „Relax”).  W latach 70. i 80. najwięcej widokówek znad jeziora wydała Krajowa Agencja Wydawnicza. Nakłady w jakich je drukowano dziś imponują: 10, 20, 35 tysięcy… Ponadto były wielokrotnie wznawiane.

Od początku lat 70., w gierkowskiej epoce turystyki masowej zaczęto powszechnie wydawać wieloobrazkowe widokówki. Każdy, nawet najmniejszy zakładowy ośrodek wypoczynkowy posiadał własną wizytówkę w postaci karty pocztowej. Znamy ich liczne przykłady np. z Ryni z Ośrodkiem Wypoczynkowym Budowlanych i ośrodkiem przedsiębiorstwa PTHZ Varimex, z Białobrzegów z Ośrodkiem Wypoczynkowym Stołecznej Rady Narodowej oraz ośrodkiem Doskonalenia Kadr Kierowniczych Ministerstwa Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska, z Nieporętu ze znanym z filmu „Piłkarki poker” ośrodkiem „Mazowsze”, z Jachranki z ośrodkami wypoczynkowymi ZNP i „Kolejarzem”, z Jadwisina z Domem Pracy Twórczej Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa oraz z Serocka z ośrodkiem wypoczynkowym Związku Zawodowego Pracowników Łączności i wiele, wiele innych. Paradoksem jest, że najmniej pocztówek wydano wówczas z samego Zegrza, w którym mieściła się Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Łączności i wojskowe ośrodki wypoczynkowe.

Zegrzyńskie żaglówki, fot. K. Jabłoński, „Ruch”, 1968 r.

Fotografowie uwiecznili w kadrze jezioro tętniące życiem, plażowiczów, dziesiątki żaglówek, kajaków, statki Żeglugi Warszawskiej „Wars”, „Syrena”, „Marzanna”, a nawet bocznokołowiec „Bałtyk” z 1928 r. Wiele ciekawostek dotyczących pogody, wyżywienia, warunków zamieszkania, a także pracy kaowców, czyli instruktorów kulturalno-oświatowych dostarcza nam korespondencja. Niekiedy zabawna, jak np. „Fajnych chłopaków nie ma, ale da się wytrzymać”, a niekiedy godna stoików „Rzeka nie za głęboka, więc się nie utopię”.

Kolekcjonera dawnej zegrzyńskiej pocztówki zawsze cieszą okolicznościowe pieczęcie, zazwyczaj wykonywane na pamiątkę danego zlotu czy rajdu. Przykładem może być rzadko spotykany stempel „III Zlotu Turystów Budowlanych – Rynia 1972”. Ciekawostką jest także pamiątkowa pocztówka wydana w 1976 roku z okazji X Międzynarodowego Turystycznego Zlotu Przyjaźni. Pod hasłem: „Przyjaźń–Pokój–Socjalizm” wzięły w nim udział grupy z Polski, Czechosłowacji i Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Niektóre z zegrzyńskich pocztówek drukowano za granicą, np. w przedsiębiorstwie „Fotoizdat” w Bułgarii oraz w NRD.

Wypoczynek nad zalewem, Nieporęt, fot. M. Raczkowski, K. Jabłoński, 1971 r.

Złoty okres zegrzyńskiej pocztówki oraz pocztówki jako takiej już dawno minął. Obecnie karty wydaje się rzadko, głównie dzięki staraniom samorządów i firm prywatnych. Niech migawki obok przypomną Jezioro Zegrzyńskie, jakie zapamiętało je wielu z nas: czysta woda, żółte plaże i niemal mazurska, beztroska atmosfera tętniąca życiem.

Jacek Szczepański, zdjęcia pocztówek z archiwum autora