Najbardziej znaną, zabytkową budowlą Wieliszewa jest kaplica – grobowiec Kamieńskich, znajdujący się na miejscowym cmentarzu parafialnym.
Na frontonie kaplicy widnieje wszystkim znana, bardzo wymowna dedykacja – „Żona Mężowi” oraz rok 1834. W tym właśnie roku żona, a wtedy już wdowa, Marianna Kamieńska z domu Gautier ufundowała ten grobowiec zbudowany w stylu architektury klasycystycznej. Powodem tej fundacji była śmierć 5 marca 1832 r. jej męża Tomasza Kamieńskiego.
Małżonkowie Kamieńscy byli właścicielami dóbr klucza Wieliszew, na które składały się zgodnie z księgami hipotecznymi:
Folwarki: Wieliszew, Michałów, Poniatów, Klucz, Dębe,
Wsie: Kościelna Wieliszew, Łayski, Skrzeszew, Kałuszyn, Dębe,
Kolonie: Komornica, Topolin, Kruszyn, Poddębe
z przyległościami i przynależytościami w powiecie i obwodzie Warszawskim Województwie Mazowieckim położone.
W akcie zgonu czytamy: umarł Tomasz Abdank Kamieński Dziedzic Dóbr Wieliszewskich, tu w Wieliszewie zamieszkały, lat czterdzieści cztery liczący, syn Marcina i Małgorzaty z Kozłoskich małżonków Kamieńskich ostatnio zamieszkałych w Lipniku pod panowaniem Cesarza Austryackiego, zostawiwszy po sobie owdowiałą Żonę Maryannę z Gautyer.
Tomasz Abdank Kamieński był tytułowany: „urodzony”. Tytuł ten stosowano przed imieniem i nazwiskiem osoby szlacheckiego pochodzenia. W źródłach genealogicznych podawane jest, że był herbu Ślepowron, chociaż zastanawiające jest te drugie imię Abdank. Abdank bowiem, to również herb, a wśród rodów herbownych pieczętujących się tym herbem wymieniani są Kamieńscy. Był synem Marcina Kamieńskiego i Małgorzaty z Kozłoskich, (już nieżyjących, gdy osiadł w Wieliszewie). Urodził się w Andrychowie. Jeszcze przed ślubem z Marianną Anną Gautier wybrał Wieliszew, z którym postanowił związać swoje życie zarówno rodzinne, jak i zawodowe. Zanim jednak osiadł w Wieliszewie mieszkał w Warszawie przy ulicy Krakowskie Przedmieście w domu pod numerem 451.
21 czerwca 1816 r. Tomasz Kamieński rozpoczął wieloletnią dzierżawę klucza majątków ziemskich Wieliszew od siostry księcia Józefa Poniatowskiego – księżnej Marii Teresy Antoniny Poniatowskiej Tyszkiewiczowej, spadkobierczyni majątku księcia po jego śmierci. Książe Józef zginął 19 października 1813 r. w nurtach rzeki Elstery, pechowo zastrzelony przez sojuszników – Francuzów w czasie osłaniania odwrotu armii napoleońskiej.
14 października 1816 r., 29-letni wówczas Tomasz Kamieński – kawaler – zawarł małżeństwo z 23-letnią panną Marianną Anną Gautier, córką Antoniego i Marianny z domu Bauchofer (również już wówczas nieżyjących) przed urzędnikiem Stanu Cywilnego Gminy Cyrkułu Siódmego Miasta Warszawy. Młodzi małżonkowie zamieszkali we dworze w Wieliszewie, gdzie urodziło im się dwoje dzieci. Najpierw 12 lipca 1817 r. urodził się syn – Tomasz Antoni Feliks, a następnie 15 sierpnia 1818 r. córka – Marianna Ludwika Klara.
Po kilkunastoletnim okresie dzierżawy, 15 października 1829 r. księżna Maria Teresa Tyszkiewiczowa sprzedała klucz majątków Wieliszew dotychczasowym jego dzierżawcom – Mariannie i Tomaszowi Kamieńskim. Poniżej wpis w księdze hipotecznej dóbr w oryginalnym brzmieniu:
Tomasz i Maryanna z Gautierów Kamieńscy małżonkowie prawem własności nabytey za summę siedmkroć sto tysięcy – 700.000 złotych polskich od Maryi Teressy z Xiążąt Poniatowskich Hrabiny Tyszkiewiczowey wdowy i poprzedniey właścicielki podług kontraktu kupna i przedaży w xiędze wieczystey d: 15o października 1829 o r. zawartego w skutek wniosku dnia 28 o tegoż miesiąca i roku w teyże xiędze uczynionego.
Wciągnięto stosownie do zatwierdzenia Zwierzchności Hypoteczney Wdztwa Mazowieckiego z dnia 31 o października 1829 roku.
Niestety niespełna trzy lata później zmarł Tomasz Kamieński, pozostawiwszy po sobie żonę z dwójką nastoletnich dzieci oraz z niedawno nabytymi dobrami klucza Wieliszew.
Krzysztof Klimaszewski
Ważniejsze źródła:
Archiwum Państwowe m. st. Warszawy (dalej APW), zespół: 662 – Hipoteka Warszawska XIX – XX wiek, sygn. 835.
APW, Oddział w Grodzisku Mazowieckim, Zespół 509/D – Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej w Wieliszewie rok 1832, akta zgonów, wpis nr 19.
APW, Warszawa ASC Cyrkuł VII rok 1816, akta małżeństw, wpis nr 172.
Odremontowana kaplica – grobowiec z dedykacją „Żona Mężowi” oraz podpisy nowożeńców pod aktem ślubu (fot. K. Klimaszewski)
Patroni wydawnictwa:
