Pierwszy gruntowny remont serocki kościół przeszedł dopiero w ostatniej ćwierci XVIII w. w czasach proboszcza Antoniego Dzierżańskiego. Z tego okresu pochodzi też barokowo-rokokowe wyposażenie wnętrza, trzy ołtarze, ambona, chrzcielnica i chór. Kolejny remont miał miejsce 100 lat później, zapoczątkowany przez ks. Hieronima Kwasieborskiego, a kontynuowany przez jego następców księży: Kazimierza Welońskiego i Józefa Janczewskiego. Następne prace remontowe podejmowano już szybciej bo w latach 1913-1914, a potem w latach 1934-1938.
W 1906 r. powstało w Warszawie Towarzystwo Opieki nad Historycznymi Pamiątkami Sztuki i Kultury Polskiej, by wkrótce przekształcić się w Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości. Działalność Towarzystwa, obejmowała prace inwentaryzacyjne, projektowanie, opiniowanie i konsultowanie wszelkich prac przy obiektach zabytkowych, a także nadzorowanie robót budowlanych. Dlatego w 1913 r. serocki proboszcz ksiądz Jan Milewski zamierzając przystąpić do wymiany zmurszałej cegły w cokole gotyckiego kościoła, zwrócił się do Towarzystwa o opinię i pomoc w pracach restauracyjnych. W odpowiedzi na tę prośbę Zarząd Towarzystwa wydelegował dwóch swoich członków, by na miejscu w Serocku zapoznali się ze stanem murów kościoła i przedstawili swoja opinię. Tymi delegatami było dwóch wybitnych architektów: Józef Pius Dziekoński i Kazimierz Skórewicz.
Na posiedzeniu Wydziału Konserwatorskiego Towarzystwa w dniu 26 sierpnia 1913 r. Kazimierz Skórewicz przedstawił program prac konserwatorskich serockiego kościoła. Plan przewidywał wymianę zmurszałej cegły cokołu na nową. Cokół zalano nieszczęśliwie betonem, w rezultacie w miejscach uszkodzonych znowu pojawiły się rysy i woda zaciekała na mur. Głównie odnosi się to do cokołu przy ścianie północnej i proboszcz zamówił już nową cegłę w cegielni w Wierzbicy, której właściciel Karol Dłużewski zdeklarował się przekazać ją bezpłatnie. Ze strony południowej cokół był zachowany dobrze, wykonany został z cegły formowanej o wymiarach 28 x 13 x 8 cm, w układzie główka, wozówka itd.
Zmiany wymagały nowe zakończenia skarp. Spadki skarp nadłożono materiałem i nieumiejętnie przykryto blachą. Pierwotnie zakończenia skarp były dużo bardziej spadziste. Teraz woda zaciekała pod blachę i uszkadzała mury, dlatego Skórewicz zalecił usunąć części nadłożone i zakończyć je tak jak zachowany fragment przy skarpie ściany południowej. Fartuszki z blachy żelaznej przy oknach były uszkodzone i wkrótce mogły spowodować zacieki na murach. Miano założyć nowe miedziane, przy zachowaniu dużej staranności.
W programie zalecano przywrócenie pokrycia z dachówki, w miejsce użytego kilka lat wcześniej pokrycia z blachy żelaznej w miejsce gontowego. Przy tej okazji wykonano też inne prace budzące zastrzeżenia konserwatorów, m.in. odnowiono szczyty, zmieniając ich pierwotny kształt oraz ułożono nowy gzyms. Przywrócenie pierwotnego gzymsu Skórewicz ocenił jako niemożliwe, gdyż ze starego nic nie pozostało i byłoby bardzo trudne przeprowadzenie rekonstrukcji. Przeprowadzenie rekonstrukcji szczytu według drzeworytu Józefa Sosińskiego w „Tygodniku Ilustrowanym” z 1871 r., wykonanego na podstawie rysunku Józefa Polkowskiego, też byłoby trudne. Badając wieżę dzwonnicy Skórewicz stwierdził, iż jej budowa nie została zakończona czego potwierdzeniem jest brak hełmu i sklepienia nad chórem. Zharmonizowanie szczytu z wieżą, przy zamianie przykrycia blaszanego na dachówkę uznał za nader pożądane, ale przyjmując, iż jest to kwestia nieco dalsza i wiążąca się z koniecznością pozyskania dodatkowych funduszy. Pokrycie dachu dachówką zostało więc odłożone. Wiadomo, że wymianę dachu rozpoczęto już po wojnie i w 1923 r. kościół był pokryty w ¾ blachą, która była już dość zniszczona, natomiast ¼ dachówką.
Portal głównego wejścia do kościoła w Serocku w 1913 r., zniszczony cokół i proboszcz ks. J. Milewski (fot. K. Skórewicz, Galeria Fotografii Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości)
16 maja 1914 r. Dziekoński i Skórewicz odbyli podróż do Serocka. Najpierw pociągiem do Jabłonny, a dalej samochodem. W Serocku byli już o godz. 10, a ponieważ pogoda dopisała, zrobili sobie prawdziwą majówkę na grodzisku napawając się ślicznymi widokami zlewu wód Narwi i Bugu.
W swoim sprawozdaniu z dnia 2 czerwca Dziekoński stwierdził, że właściwe prace przy wymianie zepsutych części murów jeszcze się nie zaczęły, chociaż zgromadzono już potrzebną cegłę. O szczegółach nie pisał pozostawiając to Skórewiczowi, który z ramienia Towarzystwa zajmował się Serockiem. Ostatniego dnia pobytu wykonał 5 fotografii serockiego kościoła uwieczniając na jednej z nich inicjatora restauracji księdza Jana Milewskiego.
Brak jest szczegółowych informacji co ostatecznie udało się Skórewiczowi zrobić. Przyjmuje się, że uformowano na nowo szczyty nad wieżą i prezbiterium, poprawiono skarpy oraz wymieniono zniszczone cegły w cokole od strony północnej.
Sławomir Jakubczak
Ważniejsze źródła:
Instytut Sztuki PAN, Materiały Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, teczka 189,
„Przegląd Techniczny” 1913, nr 46,
S. Jakubczak, Pod opieką Towarzystwa. Serock. Remonty kościoła, „To i Owo” 2003, nr 24,
R. Kunkel, Architektura gotyckiego kościoła farnego miasta Serocka, /w/ Serock i Mazowsze na przestrzeni wieków. Studia z okazji 600- lecia nadania Serockowi praw miejskich pod red. S. Jakubczaka i R. Lolo, Serock 2017.
