Bezpodstawne zatrzymanie obywatela przez policję to poważne naruszenie praw człowieka i przepisów prawa. Polskie ustawodawstwo, oparte na Konstytucji oraz Kodeksie postępowania karnego (KPK), precyzyjnie reguluje kwestie dotyczące zasad zatrzymania oraz odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych. Co jednak grozi policjantowi, który dopuści się takiego naruszenia? Przeanalizujmy to w świetle przepisów prawa oraz praktyki sądowej.
Podstawy prawne zatrzymania
Zatrzymanie osoby przez policję jest środkiem ingerującym w wolność osobistą, dlatego musi być ściśle uzasadnione. Zgodnie z art. 244 KPK, zatrzymanie jest dopuszczalne, jeżeli istnieje „uzasadnione przypuszczenie”, że dana osoba popełniła przestępstwo, oraz gdy spełnione są szczególne przesłanki, takie jak:
- obawa ucieczki, ukrycia się lub zatarcia śladów przestępstwa,
- konieczność ustalenia tożsamości podejrzanego,
- przesłanki do przeprowadzenia postępowania w trybie przyspieszonym.
Każde zatrzymanie musi być odnotowane w protokole, a osoba zatrzymana ma prawo do złożenia zażalenia do sądu na jego zasadność. Policjant dokonujący zatrzymania musi natychmiast poinformować osobę o przyczynach tej decyzji oraz o przysługujących jej prawach (art. 244 § 2 KPK).
Bezpodstawne zatrzymanie w świetle prawa
Bezpodstawne zatrzymanie to sytuacja, w której funkcjonariusz dokonuje zatrzymania osoby bez spełnienia wymogów określonych w KPK. Może to być efektem:
- braku dowodów na popełnienie przestępstwa przez zatrzymanego,
- działania funkcjonariusza z zamiarem szykanowania obywatela,
- pomyłki proceduralnej, np. niezachowania należytej staranności przy weryfikacji danych podejrzanego.
W takich przypadkach zatrzymanie staje się nielegalne, a funkcjonariusz może ponieść odpowiedzialność na kilku płaszczyznach: karną, cywilną i dyscyplinarną.
Odpowiedzialność karna policjanta
Zgodnie z art. 231 § 1 Kodeksu karnego (KK), funkcjonariusz publiczny, który przekracza swoje uprawnienia lub nie dopełnia obowiązków, działając na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. W przypadku, gdy czyn ten zostanie zakwalifikowany jako działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, kara wzrasta do 10 lat pozbawienia wolności (§ 2 tego samego artykułu).
W praktyce sądowej bezpodstawne zatrzymanie bywa traktowane jako nadużycie władzy, co często skutkuje postawieniem policjantowi zarzutów z art. 231 KK. Dodatkowo, jeśli zatrzymanie wiązało się z naruszeniem nietykalności cielesnej lub innych praw obywatela, funkcjonariusz może odpowiadać także za inne przestępstwa, takie jak stosowanie przemocy (art. 247 KK) lub wymuszanie zeznań (art. 246 KK).
Odpowiedzialność cywilna
Osoba bezpodstawnie zatrzymana ma prawo dochodzić swoich roszczeń na drodze cywilnej. Może żądać:
- zadośćuczynienia za doznaną krzywdę – obejmuje to rekompensatę za naruszenie dóbr osobistych, takich jak wolność, godność czy dobre imię,
- odszkodowania za szkody materialne – np. za utracone wynagrodzenie z powodu nieobecności w pracy lub inne koszty poniesione w wyniku zatrzymania.
Roszczenia te można dochodzić na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, w szczególności art. 417, który reguluje odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariuszy publicznych.
Odpowiedzialność dyscyplinarna
Bezpodstawne zatrzymanie może również skutkować postępowaniem dyscyplinarnym wobec policjanta. Zgodnie z ustawą o Policji, funkcjonariusze są zobowiązani do przestrzegania zasad etyki zawodowej oraz prawa. W przypadku stwierdzenia naruszenia mogą zostać ukarani między innymi:
- naganą,
- degradacją,
- wydaleniem ze służby.
Decyzję w tej sprawie podejmuje przełożony policjanta lub sąd dyscyplinarny.
Masz pytania dotyczące swoich praw lub chcesz złożyć skargę na działania funkcjonariuszy? Skontaktuj się z naszą kancelarią – pomożemy Ci.
Adwokat Łukasz Jabłoński
