Kontrola podatkowa jest jednym z podstawowych narzędzi, jakimi dysponują organy skarbowe w celu zapewnienia prawidłowego wykonywania obowiązków podatkowych przez podatników. Choć sama procedura może budzić pewien niepokój, warto pamiętać, że jest ona ściśle regulowana przepisami prawa, a osoby dokonujące kontroli nie tylko mają szereg uprawnień, ale również są zobowiązane do przestrzegania konkretnych obowiązków.
Na czym polega kontrola podatkowa?
Celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie, czy podatnik prawidłowo rozlicza się z fiskusem – czy jego deklaracje są zgodne ze stanem faktycznym oraz obowiązującymi przepisami. Aby umożliwić skuteczne działanie w tym zakresie, ustawodawca wyposażył kontrolujących w szerokie kompetencje, jednocześnie nakładając na nich obowiązki gwarantujące przejrzystość i rzetelność postępowania.
Uprawnienia kontrolującego – co może osoba przeprowadzająca kontrolę?
Zakres uprawnień kontrolującego jest precyzyjnie określony w przepisach. Osoby upoważnione do przeprowadzenia kontroli mają prawo m.in. do:
- Wejścia na teren kontrolowanego, w tym do jego budynków, lokali użytkowych oraz – za zgodą – do lokali mieszkalnych, jeżeli jest to niezbędne do zweryfikowania deklarowanych danych.
- Oględzin majątku, który podlega kontroli – zarówno w sensie fizycznym (np. zapasów magazynowych), jak i dokumentacyjnym.
- Żądania udostępnienia ksiąg, dokumentów oraz danych elektronicznych związanych z prowadzoną działalnością czy deklaracjami podatkowymi.
- Zbierania materiału dowodowego, zabezpieczania dokumentów, przesłuchiwania świadków i osób zaangażowanych w działalność kontrolowanego.
- Legitymowania osób, jeżeli zachodzi potrzeba ustalenia ich tożsamości dla potrzeb kontroli.
- Żądania przeprowadzenia spisu z natury czy pobierania próbek towarów, jeżeli są przesłanki, że dokumentacja nie odzwierciedla stanu faktycznego.
- Zasięgania opinii biegłych oraz przeglądania akt postępowań sądowych czy prokuratorskich, w przypadku gdy ma to znaczenie dla ustaleń podatkowych.
- W skrajnych przypadkach, gdy istnieje ryzyko utrudnienia lub uniemożliwienia działań kontrolnych, kontrolujący mogą także wezwać do pomocy Policję, Straż Graniczną czy straż miejską.
Oględziny lokalu mieszkalnego – tylko za zgodą lub z decyzją prokuratora
Odrębną kategorię stanowi możliwość dokonania oględzin lokalu mieszkalnego. Co do zasady, kontrolujący potrzebuje zgody podatnika, chyba że lokal został wskazany jako miejsce prowadzenia działalności lub spełniona została jedna z ustawowych przesłanek, np. potrzeba ustalenia podstawy opodatkowania. W przypadku braku zgody – konieczne jest uzyskanie zgody prokuratora.
Obowiązki kontrolujących – nie tylko uprawnienia
Każde działanie kontrolne musi być poprzedzone odpowiednią procedurą. Do podstawowych obowiązków kontrolujących należą m.in.:
- Zawiadomienie o zamiarze przeprowadzenia kontroli – wyjątki od tej zasady są ściśle określone w przepisach.
- Doręczenie upoważnienia oraz okazanie legitymacji służbowej w momencie rozpoczęcia czynności.
- Informowanie o przedłużeniu kontroli poza wskazany w upoważnieniu termin.
- Dokonywanie czynności w obecności podatnika lub jego reprezentanta, o ile podatnik nie zrezygnuje z tego prawa.
- Zawiadomienie o przeprowadzeniu dowodów, takich jak zeznania świadków czy opinie biegłych – odpowiednio wcześniej, zgodnie z przepisami.
- Dokumentowanie przebiegu kontroli w protokole, który następnie musi być doręczony podatnikowi.
- Rozpatrywanie ewentualnych zastrzeżeń wniesionych przez kontrolowanego wobec ustaleń zawartych w protokole.
Podsumowanie
Choć kontrola podatkowa może wydawać się stresującym doświadczeniem, to warto pamiętać, że jest ona prowadzona w określonych ramach prawnych. Kontrolujący posiadają szerokie uprawnienia, ale ich działania muszą być zgodne z obowiązującymi przepisami i respektować prawa kontrolowanego. Znajomość swoich praw oraz obowiązków obu stron postępowania kontrolnego pozwala na zachowanie spokoju i uniknięcie niepotrzebnych nieporozumień.
A jeśli masz wątpliwości czy kontrola w Twojej firmie została przeprowadzona zgodnie z prawem, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią.
Adwokat Łukasz Jabłoński
