Jak przebrnąć przez procedury dotyczące spadków? Jak one wyglądają, na co uważać i jak postępować?
W prawie spadkowym osoba zmarła zwana jest spadkodawcą, a jej następcy prawni to spadkobiercy. Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego tworzą spadek. Otwarcie spadku następuje zawsze w chwili śmierci osoby fizycznej i z tą też chwilą spadkobierca nabywa spadek. Z chwilą otwarcia spadku, określone prawa i obowiązki wchodzą do majątku spadkobierców, stając się ich prawami i obowiązkami. Spadek można dziedziczyć na dwa różne sposoby, poprzez dziedziczenie ustawowe oraz dziedziczenie testamentowe. Z dziedziczeniem ustawowym mamy do czynienia wtedy, gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu.
Pojęcie nabycia spadku nie jest tożsame z jego faktycznym objęciem, ponieważ zdarza się, że niektóre składniki masy spadkowej wymagają uzyskania potwierdzenia statusu spadkobiercy np. środki pozostawione na kontach bankowych, zainwestowane w funduszach emerytalnych. Żaden przepis prawa spadkowego nie nakłada na spadkobierców obowiązku uzyskania potwierdzenia praw do spadku, jednak bez tego nawet nie próbujmy sprzedać odziedziczonej nieruchomości. Nie uzyskamy również wpisu nowego właściciela w księdze wieczystej, a więc uzyskanie potwierdzenia swojego prawa do spadku jest jak najbardziej uzasadnione.
Powinniśmy jednak pamiętać, iż upływ terminu sześciu miesięcy od dowiedzenia się o swoim powołaniu do dziedziczenia, co do zasady skutkuje przyjęciem spadku wprost – a więc bez ograniczeń jeśli chodzi o odpowiedzialność za długi spadkowe, gdyby takie istniały.
Nabycie spadku a poświadczenie dziedziczenia
Do2008 roku jedynym dokumentem potwierdzającym nabycie spadku przez spadkobiercę było wydane w postępowaniu sądowym postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Od października 2008 r. stało się możliwe również uzyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia, sporządzanego przez notariusza. Choć oba dokumenty mają tę samą „moc prawną”, należy zwrócić uwagę na kilka istotnych różnic w ich uzyskaniu. Potwierdzenie prawa do spadku przez notariusza następuje zdecydowanie szybciej, jednak wszyscy spadkobiercy ustawowi i testamentowi oraz osoby, na rzecz których spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne muszą się stawić przed notariuszem jednocześnie. Notariusz odmówi wykonania poświadczenia dziedziczenia, jeżeli spadkobiercy przedstawią testament specjalny (ustny), wojskowy, spadkodawca jest cudzoziemcem lub nie zamieszkiwał w Polsce albo w skład spadku wchodzi nieruchomość położona za granicą. Nie dojdzie do aktu również w przypadku, gdy notariusz będzie miał jakąkolwiek wątpliwość, kto powinien dziedziczyć spadek i jaka jest wysokość udziałów w spadku poszczególnych spadkobierców. Nie dojdzie do podpisania aktu również w przypadku, jeśli spadkodawca zmarł przed 1 lipca 1984 r.
Procedura sporządzenia poświadczenia dziedziczenia
Przed sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia, notariusz spisuje protokół dziedziczeniaprzy udziale wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Jeżeli od dnia otwarcia spadku nie upłynęło sześć miesięcy, w protokole dziedziczenia notariusz zamieszcza oświadczenia spadkobierców o prostym przyjęciu spadku lub przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza albo o odrzuceniu spadku, chyba że oświadczenia tej treści zostały już przez spadkobierców uprzednio złożone. W takim przypadku należy zamieścić wzmiankę o dacie, miejscu i treści złożonych przez poszczególnych spadkobierców oświadczeń. Przepisy te stosuje się także do oświadczeń osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Koszty notarialne wraz podatkiem VAT nie powinny przekroczyć 400 zł.
Postanowienie o nabyciu spadku
Jeśli z jakiegoś powodu niemożliwe jest sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza, należy zwrócić się do sądu o wydanie postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku. Wniosek może złożyć każdy, kto ma w tym interes prawny pamiętając, aby wymienić wszystkich uczestników postępowania z imienia, nazwiska i adresu ich zamieszkania. Sądem właściwym jest sąd rejonowy dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Opłata sądowa wynosi 50 zł. Potwierdzenie uprawnień do spadku, czy to w formie orzeczenia sądowego, czy aktu notarialnego, nie wymienia wszystkich składników pozostawionego majątku, a jedynie określa ułamkowy udział spadkobierców w tym majątku. Określenie wartości majątku wchodzącego w skład spadku oraz jego podział pomiędzy poszczególnych spadkobierców następuje poprzez dział spadku w formie umowy lub w postępowaniu przed sądem.
Kancelaria Prawna Janusz Chyliński
tel. 602 522 055
