Drogi Czytelniku- zapewne nie jeden raz w życiu zastanawiałeś się, czy z Twoim zdrowiem psychicznym jest wszystko w porządku. Może cierpiałeś na stany lękowe, niepokoje, okresy smutku, przygnębienia, a może podobne problemy miał ktoś z Twojej rodziny?
Czasem zastanawiałeś się, czy warto iść do psychiatry? Miałeś wiele obiekcji, obawiałeś się, że wizyta u takiego lekarza może zostać źle odebrana, że znajomi będą Cię gorzej traktować. Wszystkie te obawy pochodzą z czasów, kiedy nie rozumiano źródeł pochodzenia problemów psychicznych, bo przecież były to choroby, które nie miały podłoża organicznego. Współcześnie wiemy zdecydowanie więcej o naszym mózgu. W wielu sytuacjach problemów psychicznych jesteśmy w stanie uwidocznić zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym lub wskazać na wiele objawów psychicznych, które są pochodną różnych chorób somatycznych (chorób tarczycy, chorób reumatycznych, neurologicznych). Obecnie również dysponujemy wieloma lekami, które w znacznym stopniu poprawiają nasz stan psychiczny, czyli polepszają nastrój, zmniejszają lęki, poprawiają sen, zmniejszają impulsywność i pobudliwość. Leki te w większości mają nieznacznie nasilone działania niepożądane, czyli są stosunkowo bezpieczne.
Najczęściej wśród problemów natury psychicznej pojawiają się te, których podłoże tkwi w nadmiarze lęku lub w zaburzeniach nastroju.
Lęk towarzyszy człowiekowi od początków istnienia gatunku ludzkiego. Można bać się konkretnych zjawisk, jak na przykład opinii i oceny innych ludzi. Można bać się konkretnych obiektów, najczęściej jakiegoś gatunku zwierząt. Można bać się nieznanego, albo odczuwać lęk na wspomnienie przeszłości. Dopóki boimy się czegoś, co daje się skonkretyzować, można swój lęk w jakiś racjonalny sposób opanowywać. Najtrudniej jednak zrozumieć i zaakceptować lęk, który występuje w nasilonej postaci przez większość czasu, ale bez wyraźnej przyczyny i bez jednoznacznego obiektu . Towarzyszące mu najczęściej symptomy fizyczne to: podwyższone pobudzenie, napięcie mięśniowe, mdłości, częstomocz, rozstrój żołądka. Równolegle pojawiają się trudności w koncentracji uwagi, irytacja, męczliwość, niezdolność do odprężenia. Lęk o takiej charakterystyce nosi w diagnostyce nazwę zespołu lęku uogólnionego.
Charakterystyczną aktywnością u osób dotkniętych tym problemem jest nadmierne zamartwianie się. Osoby dotknięte lękiem uogólnionym prowadzą szeroko zakrojone konsultacje, poszukują gwarancji bezpieczeństwa w otoczeniu, sprawdzają, zachowują się nadmiernie zapobiegawczo. Stale są czujne i nadmiernie aktywne. Mimo to rzadko osiągają poczucie bezpieczeństwa. Zakładają, że zagrożenia są wszechobecne, więc utrata lub niemożność ustalenia sygnałów bezpieczeństwa powoduje wzrost lęku, a to z kolei wzmaga zachowania w kierunku ich poszukiwania. Tym samym czujność osoby nadal się utrzymuje doprowadzając do zmęczenia i długotrwałych konsekwencji emocjonalnych.
Zespól lęku uogólnionego wymaga specjalistycznego leczenia farmakologicznego lub psychoterapeutycznego. W ramach tej drugiej procedury stosuje się najczęściej metody dyskusji przekonań podtrzymujących zamartwianie się, a także dotyczących natury lęku i rodzajów niebezpieczeństw. Istotną częścią terapii są także ćwiczenia relaksacyjne, których celem jest zwiększenie zdolności rozpoznawania i radzenia sobie z wewnętrznymi sygnałami lęku oraz techniki regulacji emocji. Warto przy tym pamiętać, że lęk nieleczony ma skłonność do rozszerzania się na kolejne obszary życia osoby. Dobrą wiadomością jest to , że psychoterapia , szczególnie w nurcie poznawczo behawioralnym, posiada udowodnioną badaniami naukowymi skuteczność w leczeniu tego typu trudności.
Innym często występującym rodzajem lęku jest tak zwany lęk paniczny. „Miałem poczucie, że nie panuję nad sobą, serce waliło mi z niesamowitą szybkością, pociłem się , byłem cały rozdygotany, nie mogłem złapać oddechu, czułem gwałtowny ucisk w klatce piersiowej, było mi niedobrze. Myślałem wtedy, że to zawał, że to po prostu koniec”. Tak często zaczyna się opowieść osób, które doświadczyły napadu lęku panicznego, najbardziej intensywnej i co za tym idzie wysoce niepokojącej formy lęku. Zwykle ma on nagły i niespodziewany początek. Towarzyszą mu intensywne , nieprzyjemne doznania somatyczne i trudności w racjonalnym rozumowaniu. Osoba doświadczająca paniki ma poczucie zbliżania się nieuchronnej katastrofy. Po napadzie paniki następuje zwykle równie nieprzyjemne poczucie zagrożenia zwane lękiem przedłużonym orz rozwija się długotrwały lęk antycypacyjny polegający na czujnym, pełnym napięcia wyczekiwaniu kolejnego napadu.
W rzeczywistości, mimo dramatycznego przebiegu, lęk paniczny nie jest tak groźny jak mogłoby się wydawać . Nie uszkadza żadnego z systemów organizmu i z pewnością nie prowadzi ani do śmierci , ani poważnej choroby psychicznej, jak często zdają się myśleć osoby go doświadczające. Tym niemniej warto go leczyć, ponieważ jak każda nadmierna i nieadekwatna reakcja emocjonalna jest z jednej strony źródłem znacznego subiektywnego cierpienia, z drugiej zaś niepotrzebnie obciąża układ reagowania na zagrożenie powodując niekiedy jego rozregulowanie . Może to skutkować utrwalaniem się reakcji lękiem panicznym na nawet minimalne zagrożenie lub zupełny jego brak. Psychoterapia poznawczo behawioralna wypracowała szereg niezwykle skutecznych metod leczenia lęku panicznego. Terapia rozpoczyna się od ustalenia szczegółów i okoliczności napadów lęku. Ma to na celu opisanie tak zwanego błędnego koła napadu paniki, polegającego na wzajemnym wpływie i wzmacnianiu się doznań somatycznych, ich interpretacji i stanów emocjonalnych. Pacjenci podczas terapii uczą się także eliminować te wątki w swoim myśleniu oraz wzorce zachowania, które mogą sprzyjać pojawianiu się nadmiernych reakcji lękowych. Ważnym elementem leczenia jest także nauka relaksacji oraz trening oswajania się z własną somatyką, zwany ekspozycją interoceptywną. Zwykle w dobrze i metodycznie prowadzonym procesie terapii poznawczo behawioralnej uzyskujemy skuteczną i trwałą poprawę w zakresie redukcji lęku panicznego już po kilku spotkaniach.
Wśród zaburzeń nastroju najbardziej powszechnie spotykane są różnego rodzaju stany depresyjne. W ostatnim czasie depresja stała się popularna z powodu licznych publikacji oraz zwierzeń sławnych osób , które leczyły się na tę przypadłość. Niestety depresja ma wiele wymiarów i jej objawy nie polegają tylko, jak się powszechnie uważa, na odczuwaniu smutku. Bardzo często depresja to brak zainteresowania i zobojętnienie na sprawy, które zwykle sprawiały przyjemność, to stałe przewlekające się poczucie zmęczenia, utrata apetytu, problemy ze snem, czasem wręcz zupełna bezsenność. Wiele osób wybudza się nad ranem i nie może dalej spać, dodatkowo mogą pojawić się liczne dolegliwości bólowe. Jakość życia w depresji znacząco spada. Bardzo często zanim chory zgłosi się po pomoc mija wiele tygodni lub czasem miesięcy. Bywa też, że czując się źle odwiedza wielu lekarzy szukając źródła niepokojącego samopoczucia. Robi liczne badania somatyczne, które niewiele wnoszą do diagnozy i możliwości leczenia. W wielu sytuacjach objawy depresji można z powodzeniem wyleczyć. Najczęściej stosuje się leczenie farmakologiczne, a w przypadku niezbyt ciężkich objawów można skutecznie zastosować oddziaływania terapeutyczne.
Niektóre osoby skarżą się na częste wahania nastroju; znaczną jego zmienność. Objawia się to euforią, nadmierną aktywnością, skróceniem czasu snu nocnego i uczuciem lepszej wydolności psychofizycznej. Stan taki przez pacjentów często określany jest stanem „pożądanym”. Jeśli jednak jest przeplatany okresami obniżonego nastroju, znacznymi wahaniami emocjonalnymi lub wyraźnie odbiega od dotychczasowego wzorca zachowania i przezywania, może to świadczyć o wystąpieniu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego, które również wymaga specjalistycznego leczenia.
Warto dodać , że w ostatnich latach zwiększyła się także liczba osób po 65 r. ż. , które zgłaszają się po poradę do psychiatry. Najczęściej starsi ludzie zgłaszają się w związku z reakcjami żałoby po śmierci współmałżonka objawiające się smutkiem , przygnębieniem, lękiem lub zaburzeniami snu. Bardzo często reakcje te są wzmacnianie przez silne poczucie samotności i niezmienności sytuacji, w której znalazła się dana osoba. Kolejną, równie częstą, przyczyną zgłaszania się pacjentów ( a raczej ich rodzin) to problemy z pamięcią i często związane z nimi nietypowe lub szczególnie uciążliwe zachowania. Do takich zachowań należą: wędrowanie, stany agresji słownej i fizycznej, zachowania niedostosowane społecznie, zaburzenia snu. Objawy te są szczególnie uciążliwe są dla opiekunów, ale też niebezpieczne dla samego pacjenta.
Mogą skutkować np. wyziębieniem organizmu, zagubieniem się, niebezpiecznymi w starszym wieku upadkami.
Opieka nad osobami starszymi z problemami psychicznymi powinna polegać na intensywnej współpracy lekarzy kilku specjalności : internisty, neurologa i psychiatry z chorym oraz z dobrze wyedukowaną i przygotowaną na wyzwania płynące ze stanu osoby starszej rodziną .
Co więc warto zrobić gdy czuję się psychicznie źle?
Jeśli objawy są mocno nasilone, trwają długo, znacznie uniemożliwiają wykonywanie codziennych zajęć i pracy zawodowej warto wtedy zasięgnąć porady lekarza psychiatry. Lekarz psychiatra w oparciu o wywiad , doświadczenie zawodowe decyduje o podjętym leczeniu farmakologicznym i/lub psychoterapeutycznym prowadząc samodzielnie dalsze leczenie pacjenta lub kierując do psychoterapeuty specjalizującego się w leczeniu konkretnej grupy problemów psychicznych. .
Centrum CBT skupia specjalistów psychiatrów i psychoterapeutów o dużym doświadczeniu. Wszyscy członkowie zespołu Centrum certyfikowani terapeuci poznawczo behawioralni lub osoby będące w trakcie uzyskiwania tego typu uprawnień. Od ponad 12 lat świadczy pomoc w zakresie zdrowia psychicznego prowadząc dobrane do potrzeb każdego potrzebującego formy pracy: konsultacje i leczenie psychiatryczne, terapię indywidualną , terapię par, terapię grupową, warsztaty i treningi .
Na ukończeniu trwają prace organizacyjne zmierzające do otworzenia Centrum Zdrowia Psychicznego Centrum CBT w Legionowie przy ulicy Ks. Skorupki 23, w którym dostępna będzie kompleksowa i wykwalifikowana pomoc w zakresie zdrowia psychicznego. Informacje o ośrodku i ofercie można uzyskać pod numerami telefonów : 506 070 603 oraz 22 621 96 83
Izabela Stefaniak
Centrum CBT
