Kortyzol to hormon steroidowy wytwarzany przez korę nadnerczy, który pełni wiele ważnych funkcji w organizmie. Jednak najbardziej jest znany jako hormon stresu, bo odpowiada za reakcję organizmu na stres. Przeczytaj, kiedy warto zbadać poziom kortyzolu.
Kortyzol – za co odpowiada w organizmie?
Poziom kortyzolu wzrasta w odpowiedzi na stres. Działa w ramach osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA), która aktywuje mechanizmy obronne organizmu w sytuacjach zagrożenia. W krótkim okresie jest to pomocne, ponieważ kortyzol mobilizuje zasoby organizmu do szybszej reakcji. Na przykład zwiększa poziom glukozy we krwi, co daje więcej energii do działania, czy podnosi ciśnienie krwi, co pomaga w szybszym dostarczaniu tlenu do tkanek.
Kortyzol odgrywa kluczową rolę w metabolizmie węglowodanów, tłuszczów i białek. Stymuluje glukoneogenezę, czyli proces wytwarzania glukozy z innych źródeł, takich jak białka i tłuszcze. Wpływa na katabolizm białek, czyli ich rozpad. W wyniku tego procesu są uwalniane aminokwasy, które mogą być wykorzystane do produkcji energii. Kortyzol może prowadzić do mobilizacji kwasów tłuszczowych z tkanki tłuszczowej, które mogą być następnie użyte jako paliwo do produkcji energii.
Przeczytaj więcej na temat hormonu stresu: https://diag.pl/pacjent/artykuly/hormon-stresu-kortyzol/
Choć kortyzol jest związany z odpowiedzią organizmu na stres, to w mniejszych ilościach ma działanie przeciwzapalne i immunosupresyjne. Z tego powodu jest często stosowany w leczeniu chorób autoimmunologicznych i zapalnych, takich jak astma, reumatoidalne zapalenie stawów czy alergie. Jednak długotrwałe podwyższenie poziomu kortyzolu (np. w wyniku chronicznego stresu) może osłabiać odpowiedź immunologiczną, co zwiększa podatność na infekcje i stany zapalne.
Poziom kortyzolu w organizmie podlega naturalnym wahaniom w ciągu dnia, tworząc rytm dobowy. Jest on najwyższy rano (tuż po obudzeniu), co pomaga w mobilizacji energii na rozpoczęcie dnia. W ciągu dnia poziom kortyzolu stopniowo spada, osiągając najniższy poziom wieczorem, co umożliwia organizmowi przygotowanie się do snu. Taki rytm jest regulowany przez wewnętrzny zegar biologiczny i ma kluczowe znaczenie dla zdrowia psychicznego i fizycznego.
Dowiedz się, na czym polega badanie kortyzolu: https://diag.pl/sklep/badania/kortyzol/
Kortyzol wpływa na regulację ciśnienia krwi. Zwiększa on wrażliwość naczyń krwionośnych na działanie innych hormonów, takich jak adrenalina i noradrenalina, co powoduje ich zwężenie i podnosi ciśnienie krwi. Kortyzol reguluje również poziom elektrolitów w organizmie, w tym sodu i potasu. Hormon ten zmniejsza aktywność komórek budujących kości (osteoblastów) i zwiększa aktywność komórek niszczących kości (osteoklastów). Wysoki poziom kortyzolu w organizmach może prowadzić do osłabienia struktury kostnej.
Kortyzol ma również wpływ na nastrój oraz funkcje poznawcze. Przewlekły stres i podwyższony poziom kortyzolu mogą prowadzić do zaburzeń nastroju, takich jak lęki, depresja czy zaburzenia snu. Długotrwały wysoki poziom kortyzolu może również wpłynąć na pamięć i zdolność koncentracji, uszkadzając komórki mózgowe w obszarze hipokampa, który odpowiada za pamięć.
Kiedy warto zbadać poziom kortyzolu?
Warto zbadać poziom kortyzolu w sytuacjach, gdy występują niepokojące objawy, które mogą sugerować zaburzenia w jego wydzielaniu. Przede wszystkim przy narażeniu na przewlekły stres. Długotrwałe podwyższenie poziomu kortyzolu może prowadzić do wypalenia, zaburzeń snu, lęków czy depresji. Nagły wzrost masy ciała lub trudności z jej utrzymaniem, szczególnie w okolicy brzucha, mogą być związane z wysokim poziomem kortyzolu. Oznaczenie poziomu tego hormonu powinno się wykonać w przypadku chronicznego zmęczenia, osłabienia mięśni oraz problemów z koncentracją. Wskazaniem do badania są zmiany skórne, jak trądzik czy rozstępy, które pojawiają się przy nadmiarze kortyzolu. Poziom tego hormonu jest oznaczany przy podejrzeniu zespołu Cushinga (nadmiar kortyzolu) czy choroby Addisona (niedobór kortyzolu).
