Średnio co drugi dorosły Polak ma nadwagę lub jest otyły. Alarmujące jest, że problem zaczyna się już u dzieci i młodzieży. Co piąty młody człowiek w wieku 10 – 15 lat ma nadwagę.
Problem nasila się – w ciągu ostatnich 15 lat dwukrotnie przybraliśmy na wadze! Nadprogramowe kilogramy to nie tylko problem estetyczny, ale przede wszystkim zdrowotny. Leczenie otyłości i powikłań z nią związanych pochłania 21 procent budżetu przeznaczonego na ochronę zdrowia. Pora nad tym zapanować! Ponieważ problem zaczyna się już u dzieci, zmiany trzeba zacząć od najmłodszych. Taki właśnie cel przyświecał Ministerstwu Zdrowia, które w tym roku wprowadziło dosyć duże obostrzenia jeśli chodzi o asortyment sklepików szkolnych i jakość posiłków serwowanych przez stołówki szkolne. Co tak naprawdę jest zakazane, a co dozwolone?
Dozwolone w sklepikach szkolnych
1. Kanapki: z pieczywa pełnoziarnistego lub razowego z chudym mięsem, rybą, jajkiem, serem , masłem, warzywami lub owocami. Ewentualnie doprawione ziołami lub przyprawami.
2. Sałatki i surówki
3. Mleko krowie
4. Napoje zastępujące (sojowe, ryżowe, migdałowe itp.)
5. Produkty mleczne (kefir, jogurt, ser biały, serek homogenizowany)
6. Zbożowe produkty (od niedawna także drożdżówki)
7. Warzywa
8. Owoce
9. Orzechy, nasiona, owoce suszone – w opakowaniach nie większych niż 100g, bez dodatku tłuszczu
10. Soki owocowe i warzywne – w opakowaniach nie większych niż 330 ml
11. Koktajle owocowe, warzywne, owocowo-warzywne, na bazie mleka
12. Naturalna woda mineralna nisko- lub średniozmineralizowana, woda stołowa i źródlana
13. Inne napoje: herbata, napary owocowe, kawa zbożowa (od niedawna dla pełnoletnich także tradycyjna kawa)
Do powyższych pozycji obowiązują ograniczenia:
– Sól – zakazana całkowicie jako dodatek. W produktach dostępnych w sklepiku zawartość sodu nie może przekraczać 0,12 g/100 g produktu lub zawartość tego pierwiastka musi być obniżona o min. 25% względem oryginalnego produktu (wyjątek stanowią tylko kwaszone ogórki i kapusta)
– cukier i substancje słodzące- zakazane jako dodatek. Do napoi dozwolony jest tylko dodatek miodu, zawartość cukru w napojach mlecznych nie może przekraczać 10 g/ 100 g produktu
– tłuszcz – w przypadku produktów mięsnych, mlecznych nie może go być więcej niż 10g/100g produktu
– zakazane są: serki topione, majonez, ketchupy niskiej jakości ( takie, w których użyto mniej niż 120g pomidorów na 100g gotowego produktu), przetwory mięsne o zawartości mięsa mniejszej niż 70%, a rybne o zawartości ryb mniejszej niż 60%, dodatek soli, cukru
Stołówki szkolne
W przypadku stołówek Minister Zdrowia nie tylko wprowadził zakaz używania pewnych składników, ale także ściśle określił, jak często powinny pojawiać się określone grupy produktów spożywczych. I tak produkty zbożowe (kasze, makarony, ryż) lub ziemniaki w obiedzie powinny pojawiać się min. 3 razy w tygodniu. W formie smażonej można je podawać nie częściej niż raz w tygodniu. Warzywa muszą być dodawane do każdego obiadu, a 3 razy w tygodniu powinny być w formie surowej. W żywieniu całodziennym powinno pojawiać się 5 porcji warzyw lub owoców, z czego 1 porcja może być zamieniona na sok w ilości nie większej niż 200 ml. Zakazany jest dodatek cukru do warzyw. Owoce (także bez dodatku cukru) powinny być dodawane do obiadu w ilości min. 1 porcja. Należy dbać o urozmaicenie – w tygodniu powinny pojawić się min. 3 rodzaje owoców. Należy podawać minimum 1 porcję dziennie mięsa, ryb, jaj, orzechów lub nasion roślin strączkowych (fasola, groch, soja, soczewica). Przy czym ryba powinna być serwowana minimum raz w tygodniu. Mięso, jaja, ryby lub rośliny strączkowe w żywieniu 5 dniowym mogą być smażone nie częściej niż raz w tygodniu, a w żywieniu 7 dniowym nie częściej niż 2 razy w tygodniu. W przypadku orzechów i nasion niedozwolony jest dodatek cukru, soli i tłuszczu. Należy zwrócić także uwagę na rodzaj oleju używanego do smażenia. Powinien zawierać co najmniej 50% jednonienasyconych kwasów tłuszczowych i nie więcej niż 40% wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (w tych wytycznych mieści się np. olej rzepakowy lub oliwa z oliwek). Mleko i produkty mleczne powinny pojawiać się w ilości co najmniej 3 porcji w żywieniu całodziennym.
W przypadku przypraw duży nacisk położony jest na sól. Jej dodatek jest dozwolony, ale tylko w procesie przygotowania posiłku i może to być tylko sól sodowo-potasowa. W przypadku żywienia całodziennego można dodać nie więcej niż 5 g takiej soli dziennie. Dozwolone są zioła, przyprawy oraz sosy i zupy z naturalnych składników, a jeśli koncentraty to tylko z naturalnych składników
Podobnie jak w przypadku posiłków dostępnych w sklepikach szkolnych, tak podczas przygotowania potraw na stołówce, należy trzymać się wytycznych dotyczących zawartości soli, tłuszczu i cukru w składnikach wykorzystywanych do potraw. Powinny to być :
– produkty o niskiej zawartości soli (do 0,12 mg sodu/100g) lub o obniżonej o min. 25% zawartości sodu
– o zawartości tłuszczu nieprzekraczającej 10g w 100g gotowego produktu (poza masłem, margaryną i olejem)
-W przypadku produktów zbożowych i mlecznych zwartości cukru nie może przekraczać 10g/100g (w przypadku zbożowych produktów śniadaniowych do 15g/100g)
Równolegle do zmian, jakie zaszły w szkołach, baczniejszą uwagę na jakość żywności i świadomość zdrowego odżywania wśród dzieci i młodzieży powinni przykładać rodzice. Warto edukować i dawać dobry przykład, bo to, jakie nawyki żywieniowe wyrobimy u naszych pociech w ich dzieciństwie, kształtować będzie ich zdrowie na całe życie.
