Cukrzyca objawia się podwyższonym ponad normę stężeniem glukozy we krwi. Jest to przyczyna niedostatecznego wydzielania insuliny lub nieprawidłowego jej działania (insulinooporność). Pierwszym i najważniejszym krokiem, jaki powinno się podejmować po wykryciu u siebie tej choroby, jest zmiana stylu życia, w tym sposobu odżywiania się. Wbrew powszechnemu przekonaniu, dieta w cukrzycy nie różni się zbyt wiele od diety osób zdrowych – przynajmniej od tej zalecanej.
Przede wszystkim należy doprowadzić wagę ciała do należnej. U większości cukrzyków (zwłaszcza w cukrzycy typu II) za pierwszy cel bierze się więc schudnięcie. Szacuje się, że utrata 10% masy ciała (dla osoby o wadze 90 kg oznacza to zgubienie 9 kg) powoduje obniżenie stężenie glukozy na czczo aż o 50% a także zmniejsza ryzyko zgonu związanego z powikłaniami cukrzycy o ponad 30%. W odchudzaniu bardzo pomagają wszystkie zalecenia żywieniowe diety cukrzycowej, a są nimi:
– regularność posiłków. Powinno się jeść 5 (lub 6 w przypadku stosowania insuliny) posiłków dziennie równomiernie rozłożonych w ciągu dnia o stałych porach. Największym posiłkiem powinien być obiad a następnie śniadanie, kolacja i dwie małe przegryzki pomiędzy posiłkami głównymi. Dla osób, które przyjmują insulinę, zaleca się dodatkową przekąskę przed snem, by w nocy nie doszło do zbyt dużego spadku stężenia glukozy we krwi.
– ograniczenie cukrów prostych, czyli glukozy, fruktozy, sacharozy. Całkowicie z diety należy wykluczyć słodycze, miód, cukier, syropy, owoce w syropach, dżemy, słodkie napoje, soki owocowe. Ograniczyć należy owoce do 200 – 300g dziennie, powinniśmy jednak unikać owoców z wysoką zawartością fruktozy: winogrona, mango, kiwi, figi, banany, gruszki, jabłka, owoce suszone. Mało cukru zawierają grejpfruty, truskawki, maliny, nektarynki, brzoskwinie, melony.
– węglowodany – ważna jakość i ilość. Źródłem węglowodanów w diecie cukrzyka powinny być pełnoziarniste produkty zbożowe (razowe pieczywo, grube kasze) oraz warzywa – te drugie w możliwie dużych ilościach. Łączna pula węglowodanów powinna stanowić 55% energii z całodziennej diety – w przypadku diety ustalonej na 1800 kcal, ilość węglowodanów powinna więc wynosić ok. 250 g. Stanowi to 25 wymienników węglowodanowych (WW). Z tym pojęciem powinien spotkać się każdy cukrzyk. Nazwa ta określa ilość produktu, która zawiera 10g węglowodanów, np. jedna kromka chleba razowego o wadze 25g zawiera 10g węglowodanów i tym samym porcja ta stanowi 1 wymiennik węglowodanowy (1 WW).
– ograniczenie ilość tłuszczu nasyconych. Poza ograniczeniem cukrów prostych, cukrzycy powinni bardzo uważać na tłuszcze nasycone, ponieważ cukrzyca często występuje równolegle z zaburzeniami lipidowymi (podwyższone stężenie cholesterolu i triglicerydów). Dodatkowo, cukrzycy bardziej narażeni są na zawały serca i udary – ryzyko jest porównywalne, co u osób, które przebyły już zawał czy udar. Bezwzględnie unikać należy więc wszelkich tłuszczy zwierzęcych typu smalec, słonina, boczek, masło a także tłustego mięsa wieprzowego, baraniny, gęsi, kaczek, podrobów, parówek, salcesonu. Powinno się wybierać kurczaka i indyka bez skóry, wołowinę, cielęcinę, królika oraz ryby. Dzienna ilość mięsa nie powinna przekraczać jednak 180g. Zmniejszając ilość tłuszczy nasyconych należy wziąć też pod lupę nabiał. Wyeliminować powinno się sery żółte i topione, dozwolone natomiast są chude białe sery, jogurty naturalne, kefiry i maślanki.
– umiejętne przygotowywanie posiłków. Co z tego, że jemy chudą pierś z kurczaka, jak przygotowujemy z niej panierowane kotleciki smażone na głębokim tłuszczu? Aby dieta nie poszła na marne, należy zwrócić uwagę na obróbkę termiczną potraw. Zakazane jest smażenie. Wrogiem nie jest sama patelnia, ale porcja tłuszczu, jaką się do niej najczęściej wlewa. Smażyć więc można, ale albo bez dodatku olejów czy smalcu na nieprzywierającej powierzchni, albo na małej ilości wody. Z innych procesów kulinarnych poleca się pieczenie i duszenie bez dodatku tłuszczu oraz gotowanie.
Poza zmianami w diecie, niezbędne jest też wprowadzenie wysiłku fizycznego do codziennego rozkładu zajęć. Ruch nie tylko obniża stężenie cukru we krwi, ale także przyczynia się do poprawy działania insuliny (zmniejszenie insulinooporności).
Dobór odpowiedniej diety niektórym pozwoli uchronić się przed wprowadzeniem leków. Natomiast osobom, które już stosują farmakoterapię, zmiana diety pozwoli zmniejszyć dawki lekarstw, co również pozytywnie odbije się na domowym budżecie. Przedstawione powyżej zalecenia nie odbiegają wcale od standardowej, racjonalnej diety. Wręcz przeciwnie, wskazówki te powinny być wprowadzane w życie, w ramach profilaktyki, u każdego zdrowego człowieka.
dietetyk, mgr Katarzyna Foszner
www.dieta-nawynos.pl
