Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), każdego roku na grypę choruje od 3 do 5 milionów osób, a od 250 do 500 tysięcy z nich umiera. Wśród dzieci, szczególnie narażone są niemowlęta, u których ryzyko hospitalizacji jest nawet trzykrotnie wyższe niż u starszych dzieci. Sprawdź, co wyróżnia dziecięcą grypę!
Grypa to choroba zakaźna, która każdego roku powoduje masowe zachorowania. Choć często postrzegana jest jako niegroźna infekcja, może prowadzić do poważnych powikłań, zwłaszcza u dzieci. Wirus grypy atakuje układ oddechowy, wywołując gorączkę, kaszel, bóle mięśni i ogólne osłabienie. U dzieci, szczególnie tych najmłodszych, przebieg choroby może być znacznie cięższy niż u dorosłych, a ryzyko powikłań – wyższe. Dlaczego tak się dzieje?
W czym jest grypa?
Będąca częstą przyczyną infekcji grypa jest chorobą wywoływaną przez wirusy z rodziny Orthomyxoviridae. Wirusy grypy dzielimy na trzy typy: A, B i C (istnieje też wirus typu D, jednak dotyczy on tylko zwierząt i nie jest transmitowany na ludzi). Wirus grypy typu A odpowiada za najcięższy przebieg choroby, często z towarzyszącymi powikłaniami. Jest on odpowiedzialny za większość przypadków grypy wśród ludzi i może wywoływać epidemie, a nawet pandemie. Wirus grypy typu A może występować także wśród zwierząt, co jest źródłem mutacji i stanowi rezerwuar wirusa.
Nie co inaczej przebiega zakażenie wirusem grypy typu B. Wywołuje on infekcję jedynie u ludzi, a spowodowane nim zakażenia z reguły mają łagodniejszy przebieg kliniczny niż infekcja wirusem grypy typu A. Wirusy grypy typu B wykazują dużą stabilność genetyczną.
U ludzi istotne z punktu widzenia klinicznego są zakażenia wywołane typami A i B wirusa; typ C ma mniejsze znaczenie epidemiologiczne, gdyż powodowane przez niego infekcje są zwykle łagodne.
Dlaczego grypa jest groźniejsza dla dzieci?
Grypa u dzieci, szczególnie tych najmłodszych, często ma cięższy przebieg niż u dorosłych. Wynika to z kilku czynników. Najważniejszym z nich jest jeszcze nie w pełni rozwinięty układ odpornościowy, co sprawia, że dziecięce organizmy są mniej skuteczne w walce z wirusem.
Warto też wspomnieć, że dzieci mają mniejsze – w porównaniu do dorosłych – drogi oddechowe, co zwiększa ryzyko powikłań, takich jak zapalenie oskrzeli czy płuc. Ponadto, u dzieci częściej występują objawy ze strony układu pokarmowego, takie jak wymioty czy biegunka, które mogą prowadzić do poważnego odwodnienia.
Według badań, dzieci poniżej 2. roku życia są szczególnie narażone na powikłania pogrypowe. Wskaźnik hospitalizacji w tej grupie wiekowej jest nawet trzykrotnie wyższy niż u dzieci w wieku 11-17 lat. Najwięcej hospitalizacji dotyczy niemowląt poniżej 6. miesiąca życia, u których układ odpornościowy jest jeszcze bardzo słaby. W przypadku dzieci z chorobami przewlekłymi, takimi jak astma, cukrzyca czy choroby serca, ryzyko powikłań jest jeszcze większe.
Objawy grypy u dzieci
Kolejną różnicą, pomiędzy grypą u dzieci i dorosłych jest fakt, że w grupie najmłodszych często występują nieco inne objawy, a choroba ma odmienny przebieg. U najmłodszych pacjentów pojawiają się symptomy takie jak:
- wysoka gorączka, sięgająca nawet 40°c,
- dreszcze i bóle mięśni,
- kaszel, często suchy i męczący,
- ból gardła i katar,
- objawy ze strony układu pokarmowego, takie jak wymioty i biegunka.
U niemowląt objawy grypy mogą być mniej specyficzne. Zamiast typowych symptomów, takich jak kaszel czy gorączka, mogą wystąpić apatia, brak apetytu czy nawet bezdech. Dlatego tak ważne jest, aby rodzice zwracali uwagę na wszelkie niepokojące zmiany w zachowaniu dziecka, szczególnie w sezonie grypowym.
Powikłania grypy u dzieci
Grypa u dzieci może prowadzić do poważnych powikłań, które mogą zagrażać ich zdrowiu, a nawet życiu. Do najczęstszych powikłań należą:
- Zapalenie płuc – jest to najczęstsze i najpoważniejsze powikłanie grypy, szczególnie u dzieci poniżej 2. roku życia. Zapalenie płuc może być wywołane zarówno przez sam wirus grypy, jak i przez bakterie, które atakują osłabiony organizm.
- Zapalenie ucha środkowego – jest to częste powikłanie u dzieci, które może prowadzić do bólu ucha, gorączki, a nawet utraty słuchu.
- Zapalenie mózgu i opon mózgowych – choć rzadkie, jest to bardzo groźne powikłanie, które może prowadzić do trwałych uszkodzeń neurologicznych.
- Zaostrzenie chorób przewlekłych – u dzieci z astmą, cukrzycą czy chorobami serca grypa może prowadzić do zaostrzenia tych schorzeń.
Niepokojące objawy kliniczne, tzw. objawy alarmowe, które wskazują na możliwy rozwój powikłań, to utrzymywanie się lub nawrót wysokiej gorączki bądź innych objawów po upływie 3 dni. Niebezpieczne są również objawy niewydolności krążeniowo-oddechowej, objawy wskazujące na powikłania ze strony ośrodkowego układu nerwowego, objawy ciężkiego odwodnienia oraz objawy wtórnego zakażenia bakteryjnego. Wymagają one ponownej oceny klinicznej pacjenta i jednocześnie są wskazaniem do pogłębienia diagnostyki.
Śmiertelność wśród dzieci z powodu grypy i jej powikłań jest najwyższa w pierwszych 2 latach życia oraz w grupie dzieci przewlekle chorych zwłaszcza z zaburzeniami odporności i schorzeniami neurologicznymi, które upośledzają wentylację płuc i utrudniają odkrztuszanie wydzieliny.
Profilaktyka i szczepienia przeciwko grypie u dzieci
Najskuteczniejszą metodą zapobiegania grypie są szczepienia ochronne. Są zalecane dzieciom od 6. miesiąca życia. Szczepienia są szczególnie ważne dla pacjentów z grup ryzyka, takich jak: dzieci z chorobami przewlekłymi, dzieci z obniżoną odpornością, dzieci przedwcześnie urodzone. Szczepienia przeciwko grypie są bezpieczne i skuteczne. Chronią przed zachorowaniem na grypę, a w przypadku rozwinięcia się infekcji, łagodzą jej przebieg i zmniejszają ryzyko powikłań.
Szczepionki przeciwko grypie zawierają osłabione lub zabite wirusy grypy. Po podaniu szczepionki układ odpornościowy dziecka rozpoznaje wirusy i wytwarza przeciwciała przeciwko nim. Przeciwciała te chronią dziecko przed zachorowaniem na grypę. Jeśli dziecko zaszczepione przeciwko grypie zachoruje, choroba będzie miała łagodniejszy przebieg, zmniejszeniu ulegnie również ryzyko ewentualnych powikłań, również tych najgroźniejszych.
Chociaż wielu rodziców ma obecnie pewne wątpliwości, to są one zwykle nieuzasadnione – szczepionki przeciwko grypie są bezpieczne dla większości dzieci. Najczęstszym działaniem niepożądanym po szczepieniu jest ból w miejscu wstrzyknięcia.
Rzadziej występują gorączka, bóle mięśniowe i osłabienie. Działania niepożądane po szczepieniu są zazwyczaj łagodne i ustępują samoistnie po kilku dniach. W porównaniu z ryzykiem, jakie niesie ze sobą zachorowanie na grypę, wybór powinien być oczywisty, szczególnie w odniesieniu do dzieci z grup ryzyka.
Grypa u dzieci to poważny problem zdrowotny, który może prowadzić do groźnych powikłań. Najlepszą ochroną przed grypą są szczepienia ochronne, które są bezpieczne i skuteczne. Należy dążyć do zwiększenia poziomu wyszczepialności w populacji dziecięcej, aby chronić zdrowie zarówno dzieci, jak i dorosłych.
Ważne jest również, aby uczyć dzieci podstawowych zasad higieny, takich jak częste mycie rąk i zakrywanie ust i nosa podczas kaszlu lub kichania. W przypadku, gdy dziecko zachoruje na grypę, należy ograniczyć jego kontakt z innymi dziećmi i zapewnić mu odpowiednią opiekę medyczną.
W profilaktyce przeciw grypie i innym sezonowym infekcjom, bardzo ważne jest także wspieranie naturalnej odporności organizmu. Zarówno w przypadku dzieci, jak i dorosłych warto wdrożyć suplementację witaminy D skonsultować z lekarzem inne metody wzmacniania odporności.
Bibliografia:
- Jackowska T, Wrotek A, Dembiński Ł, et al. Szczepienie przeciwko grypie dzieci i młodzieży w sezonie 2023-2024. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego i Konsultanta Krajowego w Dziedzinie Pediatrii (wrzesień 2023). Przegląd Pediatryczny. 2023;52(4):3-9.
- Zawłocka E, Chwiećko J, Jackowska T. Zachorowania na grypę u dzieci do 2. roku życia. Nowa Pediatria. 2016;3:105-112.
- Nowicka-Zuchowska A, Zuchowski A. Leczenie przeziębienia i grypy u dzieci. Lek w Polsce. 2019;29(11-12):23-27.
- Hallmann-Szelińska E, Bednarska K, Brydak LB. Grypa u dzieci do 14 roku życia w Polsce. Problemy Higieny i Epidemiologii. 2015;96(3):535-539.
- Sybilski AJ, Mastalerz-Migas A, Jackowska T, et al. Rekomendacje postępowania w grypie u dzieci – KOMPAS GRYPA 23/24. Aktualizacja na sezon 2023/2024. Pediatria i Medycyna Rodzinna. 2023;19(4):273-283.
