Ministerstwo Klimatu i Środowiska pracuje obecnie nad aktualizacją Krajowego Programu Ochrony Powietrza. Resort miał zlecić przeprowadzenie analizy prawnej pod kątem wprowadzenia całkowitego zakazu palenia węglem w miastach od 2030 roku i na wsiach od 2040 roku.
Od wielu już lat jakość powietrza jakim oddychamy w Polsce jest jedną z najgorszych w Europie. Największy wpływ ma na to używanie cały czas przez wiele osób starych i przestarzałych kotłów na paliwa stałe. Pomimo takich programów jak “Czyste Powietrze” i dotacji samorządowych na wymianę pieców według wyliczeń ekspertów w Polsce działa nadal blisko 3 miliony takich przestarzałych urządzeń, które nie spełniają podstawowych norm środowiskowych. Innym z czynników wpływających na złą jakość powietrza w naszym kraju jest nadal w dużej mierze opieranie energetyki na węglu i zbyt powolne odchodzenie od niego (w Polsce z węgla produkuje się ok. 70 proc. energii).
Uchwała antysmogowa na Mazowszu
W różnych rejonach Polski samorządy starają się walczyć z zanieczyszczeniem powietrza wprowadzając lub planując wprowadzić uchwały antysmogowe. W 2017 roku sejmik województwa mazowieckiego przyjął uchwałę antysmogową nakazującą do 1 stycznia 2023 roku usunąć najbardziej trujące i przyczyniające się do powstawania smogu stare piece pozaklasowe. Mieszkańcy i samorządy dostały pięć lat na podjęcie działań w tej sprawie i wymianę “kopciuchów”. Od 1 stycznia 2023 roku w województwie mazowieckim policja i straż miejska będą mogły nakładać mandaty do 500 zł na właścicieli starych “kopciuchów” lub kierować sprawy do sądów, gdzie kara może wynieść nawet do 5 tys. zł. Karę za zbyt wolną wymianę pieców, czyli zaniedbywanie działań naprawczych Programu Ochrony Powietrza mogą ponieść również gminy. W tym przypadku jest już mowa a karach w wysokości od 50 to nawet 500 tys. zł, które mogą zostać nałożone na gminę.
Czy rząd pójdzie śladem samorządów i narzuci odgórny zakaz palenia węglem?
Obecnie zakaz palenia węglem a nawet drewnem wprowadził Kraków. Jednak już niedługo taką ścieżką może pójść również rząd. Zgodnie z zapisami aktualizacji Krajowego Programu Ochrony Powietrza, analiza prawna zlecona przez rząd ma zostać przeprowadzona do 2025 r. W myśl założeń ogólnopolskiego zakazu palenia węglem, w miastach miałoby to nastąpić od 2030 r., a na wsiach – od 2040 r. Prace nad takimi rozwiązaniami ma prowadzić Ministerstwo Klimatu i Środowiska.
Dotychczasowy Krajowy Program Ochrony Powietrza rozpisano do 2020 r. z perspektywą do roku 2030. Określał perspektywę realizacji najważniejszych, kluczowych z punktu widzenia poprawy jakości powietrza działań.
W projekcie aktualizacji wśród najważniejszych wyzwań na nadchodzące dekady wskazano bardzo ważny postulat. – Rezygnacja ze spalania węgla kamiennego w miastach do 2030 r., a na terenach wiejskich do 2040 r. Aktualnie odsetek gospodarstw domowych w miastach wykorzystujących (indywidualnie) węgiel kamienny do ogrzewania pomieszczeń wynosi 24,7%
Powyższy zapis należy rozumieć jako całkowity zakaz palenia węglem w Polsce. Do 2030 r. miałby zacząć obowiązywać w miastach. Na wsiach ten proces zostałby wydłużony o 10 lat. Mowa tutaj o węglu kamiennym dlatego, że jeszcze bardziej zanieczyszczającego powietrze węgla brunatnego nie można już wykorzystywać w instalacjach o mocy poniżej jednego megawata.
Dotacje i rozwiązania ułatwiające wymianę starego pieca
Warto przypomnieć, że ubożsi mieszkańcy naszego kraju mogą skorzystać z kilku opcji, które wspomogą domowe budżety przy wymianie starych bezklasowych pieców na nowsze piece lub inne źródła energii. Mowa tu przede wszystkim o rządowym Programie Czyste Powietrze jak również o dotacjach przyznawanych przez samorządy. Skorzystać można również z ulgi termomodernizacyjnej w podatku dochodowym. Ważne jest to, że można łączyć wszystkie te wyżej wymienione ścieżki pomocy finansowej do wymiany starego źródła ciepła.
Plusy i minusy wprowadzenia rządowego zakazu palenia węglem
Wprowadzenie odgórnego zakazu palenia węglem oprócz poprawy jakości powietrza mogłoby w znacznym stopniu uniezależnić Polskę od importu tego surowca. Ma to szczególne znaczenie obecnie w kontekście zbrojnej napaści Rosji na Ukrainę. Pozwoliłoby to ograniczyć w dużej mierze import węgla z Rosji. Trzeba tutaj wspomnieć, że importowany węgiel trafia w naszym kraju przede wszystkim do odbiorców indywidualnych. Mowa tutaj o ok. 60 proc. tego surowca. Polskie elektrownie i elektrociepłownie praktycznie go nie wykorzystują.
Wprowadzenie takiego zakazu przez rząd niesie również ze sobą pewne wątpliwości i obawy. Chodzi tutaj przede wszystkim o te gospodarstwa, które już wymieniły stary piec w ramach chociażby Czystego Powietrza – na bardziej ekologiczne piece węglowe. Potrzeba kolejnej wymiany źródła ciepła może być poważną przeszkodą finansową dla takich gospodarstw domowych.
