Z dyrektorem Muzeum Historycznego w Legionowie, historykiem, regionalistą i zarazem powiatowym radnym, Jackiem Szczepańskim rozmawiamy o rewelacyjnym odkryciu. Ostatnio odnaleziono zdjęcie Legionowa zrobione na dziedzińcu koszarowym na Kozłówce ponad sto lat temu.
Obecnie jest to najstarsza znana fotografia miasta sięgająca czasów zaboru rosyjskiego.
Co przedstawia najstarsze zdjęcie miasta i gdzie udało się je Panu zdobyć?
Na fotografię, liczącą przeszło 116 lat, natrafiłem po ponad 20-letnich poszukiwaniach, które prowadziłem we współpracy z rosyjskimi i polskimi kolekcjonerami. Na zdjęciu widzimy żołnierza armii carskiej. Wyraźne oznaczenie „4Җ”, czyli „4 Železnodorožnyj”, widniejące na otoku jego czapki, jednoznacznie wskazuje, że należał on do carskiego 4. Batalionu Kolejowego. W tym czasie jednostka ta stacjonowała w koszarach przy stacji Jabłonna Kolei Nadwiślańskiej, tj. obecnie stacja Legionowo. Fotograf na czas sesji rozstawił na koszarowym dziedzińcu rusztowanie wraz z malowaną tkaniną, na tle której pozowali żołnierze. Sama jakość zdjęcia zważywszy na jego wiek jest rewelacyjna.
Skąd wiadomo, że fotografia zrobiona została w Legionowie?
Na odwrocie fotografii widnieje rosyjski napis: 22 lutego 1898 r. Stacja Jabłonna. To jednoznacznie wskazuje na legionowskie koszary, a dokładniej na zespół koszarowy wybudowany obok willi Kozłówka i zachowany do dziś. Batalion kolejowy zasiedlił go w październiku 1897 r. Stacjonował tu przez kolejnych 18 lat, aż do czasów I wojny światowej. Jak wspomniałem, fotografię wykonano 22 lutego 1898 r. Było to raptem 4 miesiące po zajęciu koszar przez carskich kolejarzy. W tym czasie jednostka należała do dość specyficznych i nielicznych tzw. wojsk kolejowych. W 1898 r. w całej Rosji było tylko siedem takich batalionów, a w Królestwie Polskim tylko jeden.
Nie ma więcej fotografii Legionowa z tego okresu?
Obecnie jest to najstarsze znane mi zdjęcie z terenu miasta sięgające XIX stulecia. Inne najstarsze zdjęcia Legionowa, także ukazywały carskie koszary. Pochodziły jednak z początku XX w. Pisząc 10 lat temu opracowanie „Z dziejów rosyjskiego 4. Batalionu Kolejowego (1877-1915)” opublikowałem w nim dwie fotografie z około 1910 r. W tym czasie obok rosyjskiego garnizonu istniała już huta szkła wybudowana po drugiej stronie torów, stacja kolejowa Jabłonna (od 1877 r.) oraz kilka willi w tzw. Parku Gucin przy stacji. One także musiały być fotografowane…
Fotografia ostatnio odkryta i sprowadzona z Rosji sięga do najstarszych korzeni Legionowa. Czy jest szansa na odkrycie jeszcze dawniejszych fotografii?
Dzisiejsze techniki komunikacji, a zwłaszcza Internet, dają nam wiele możliwości ku temu. Jak wiadomo najwięcej eksponatów czasach carskich znajduje się na Wschodzie. Zabrali je sami żołnierze i urzędnicy, którzy w czasie I wojny światowej wycofywali się z Królestwa Polskiego. Sądzę, że niemal na pewno sfotografowano w 1884 r. wizytę cara Aleksandra III na stacji Jabłonna (Legionowo), którego w imieniu władz powiatu warszawskiego powitał chlebem i solą hr. August Potocki. Ostatnio widziałem w Internecie zdjęcia cara Mikołaja II podczas wizytacji twierdzy Zegrze w 1897 r. A do Zegrza car jechał przez… Jabłonnę. Szukając zatem najstarszych zdjęć Legionowa, jeszcze z czasów zaboru rosyjskiego należy intensywniej penetrować rynek rosyjski. Dzięki współpracy z kolekcjonerami, coraz więcej tych starszych zdjęć udaje nam się tam odnaleźć.
Dziękuję za rozmowę i życzę kolejnych sukcesów w odkrywaniu coraz to starszych kart z historii Legionowa.
Rozmawiała Magdalena Siebierska.
