Obchody 67. rocznicy Powstania Warszawskiego są okazją do sięgnięcia do zapisków z tamtych lat i odszukania budowli, które noszą ślady tamtych czasów. Mijamy je czasem, nie wiedząc, źe kryją w sobie historie ludzkich tragedii. Rozsypują się i przemijają, bezpowrotnie zabierając ze sobą opowieści o bohaterach.
By odnależć owe budynki w Legionowie i ślady dawnych dni, jak mapą moźna posłuźyć się ksiąźką pt. „Czas próby”. O tych trudnych czasach dorastania w zgiełku wojennym czasach pisze Bronisława Romanowska-Mazur. Kopernika 16. Warto wiedzieć, źe pod tym numerem kryje się historia naszego miasta. Budynek przez lata zmieniał swoje przeznaczenie. Najpierw słuźył jako Szkoła Handlowa. Kiedy wybuchła wojna i szkoły zostały zamknięte, często naukę kontynuowano w prywatnych domach. Działała tu równieź drukarnia. Warsztat, gdzie drukowano „Redutę” pracował aź do wybuchu Powstania Warszawskiego. Dom przetrwał do dziś, ale wciąź niszczeje. Tajne Gimnazjum i Liceum szkoliło uczniów w trakcie roku szkolnego podzielonego na 3 okresy. Była to wtedy jedyna szkoła średnia na terenie obecnego powiatu legionowskiego.
Zawierucha wojenna
Historia kamienicy wybudowanej przez znanego muzyka Jerzego Petersburskiego jest bardzo ciekawa. Zbudowano ją w 1930 roku za honoraria za utwór „Tango milonga”. Dwupiętrowy budynek wzniósł Jan Popławski. Początkowo dom został wydzierźawiony Gminie Legionowo. Mieściła się w nim Szkoła Handlowa, a w 1938 roku powstało tam gimnazjum – Prywatne Koedukacyjne Gimnazjum Kupieckie Gminy Legionowo. Dyrektorem szkoły był m.in. Jerzy Siwiński, który został aresztowany i zastrzelony przez Niemców. W czasach wojennych znów wrócono do nazwy Szkoła Handlowa. Mimo to nadal odbywały się tam potajemnie lekcje gimnazjalne oraz licealne. Po wojnie w 1945 roku budynek wyremontowano i utworzono w nim Liceum Ogólnokształcące im. M. Konopnickiej. Dyrektorem został Antoni Dąbrowski, a póżniej Piotr Chruściel. W 1966 liceum zostało przeniesione do budynku przy ulicy Piłsudskiego, a Szkoła Handlowa na ulicę Targową.
Mieszkania prywatne
Budynek pozostał w rękach prywatnych. Właścicielem był pan Jerzy Jabłoński. Jak potwierdza Naczelnik Wydziału Gospodarki Nieruchomościami Anna Białokoz, w1997 roku ze strony Urzędu Miasta Legionowo padła propozycja odkupienia domu. Celem wykupu miało być kontynuowanie dawnych tradycji i przeznaczenie obiektu dla oświaty. Myślano wówczas o nowym liceum. Budynek był pod opieką konserwatora zabytków i wymagał duźych nakładów inwestycyjnych. Niestety do transakcji nie doszło. Obecnie nowym właścicielem jest firma Magnolia. Budynek jest przystosowywany do celów mieszkaniowych, a na jego terenie prowadzone są obecnie prace budowlane. Jakie są zamiary nowego właściciela, nie wiadomo. W większości okien powybijano szyby, przed budynkiem urządzono dzikie wysypisko śmieci. Nadal nie wiemy, kiedy budynek uzyska właściwą mu świetność.
Do dnia dzisiejszego ocalały nieliczne budynki, które spełniały tak waźną rolę od początku powstania miasta. Aktualnie prowadzony jest remont i rozbudowa o pawilon wystawowy Muzeum Historycznego, który pełnił rolę szpitala. Przygotowywana jest renowacja Kozłówka.
Iw
fot. Na elewacji budynku przy Kopernika 16 wisi tablica poświęcona działaczce ZWM Hance Skoneckiej, która w w 1944 roku zginęła walce z hitlerowcami.
