6 czerwca 2023 roku odbyło się seminarium ROZWIĄZANIA PRAWNE I ICH ZASTOSOWANIE W PRAKTYCE – EDUKACJA O WYSOKIEJ JAKOŚCI DLA WSZYSTKICH zrealizowanego w ramach XII Dni Osób z Niepełnosprawnościami miasta Legionowo i Powiatu Legionowskiego przez Szkołę Podstawową im. Stanisława Moniuszki w Łajskach przy współpracy fundacji „Promień Słońca” i powiatu legionowskiego. poświęcone edukacji osób z niepełnosprawnościami. Spotkanie otworzył wicestarosta powiatu Konrad Michalski, a wzięło w nim udział 25 przedstawicieli szkół i organizacji pozarządowych oraz nielicznych przedstawicieli władz samorządowych.
Wystąpili eksperci związani z edukacją i wsparciem osób z niepełnosprawnościami. Marek Tarwacki, doświadczony nauczyciel i dyrektor Szkoły Podstawowej im. Stanisława Moniuszki w Łajskach, przedstawił temat zatrudniania osób niebędących nauczycielami. Zofia Lisiecka, prezeska Fundacji Edukacyjnej ODITK, omówiła nowe zawody w edukacji, w tym Asystenta dziecka z niepełnosprawnością (ASPE). Poruszono rolę placówek specjalnych i Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą (SCWEW).
Prelegenci podkreślali znaczenia wysokiej jakości edukacji dla wszystkich uczniów, niezależnie od ich indywidualnych potrzeb i ograniczeń. Biorąc pod uwagę obecne wyzwania związane z inkluzją społeczną, takie spotkania było niezwykle istotne dla budowania świadomości i umożliwiania wymiany najlepszych praktyk w dziedzinie edukacji niepełnosprawnych uczniów. Na zakończenie odbyła się wymiana poglądów między prelegentami, a słuchaczami na temat zagrożeń reformy, braku informacji na jej temat, braku podstaw prawnych i przygotowania organizacyjnego.
O roli asystenta ucznia z niepełnosprawnościami (ASPE)
Asystent ucznia z niepełnosprawnościami, znany także jako ASPE, pełnił będzie niezwykle ważną rolę w wspieraniu dzieci i młodzieży z różnymi potrzebami edukacyjnymi w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych. Jego obecność jest niezbędna dla zapewnienia wszystkim uczniom równych szans na rozwój, naukę i pełne uczestnictwo w życiu szkolnym.
Każde dziecko powinno mieć zapewnione odpowiednie warunki do nauki i rozwoju w miejscu, do którego uczęszcza, bez względu na swoje indywidualne potrzeby. Wiele rodziców pragnie, aby ich dzieci mogły uczyć się w szkole najbliżej ich miejsca zamieszkania. Dlatego istotne jest, aby asystenci ucznia z niepełnosprawnościami byli dostępni, aby wspierać uczniów z różnymi wyzwaniami w miejscach edukacji ogólnodostępnej.
W przypadku uczniów z ograniczeniami wynikającymi ze stanu zdrowia, niepełnosprawności lub trudnymi zachowania, asystenci mogą umożliwić im naukę wraz z rówieśnikami w szkole. Pomoc asystenta może być niezbędna dla dzieci głęboko niesamodzielnych, które wymagają wsparcia w codziennych czynnościach, takich jak poruszanie się, higiena, organizacja nauki czy zrozumienie treści. Dodatkowo, asystent może pomagać uczniom w komunikacji z otoczeniem, zwłaszcza jeśli mają trudności z mówieniem, słyszeniem lub rozumieniem języka.
Bezpieczeństwo uczniów jest również istotnym czynnikiem. Asystent ucznia z niepełnosprawnościami może zapewnić ochronę w przypadku agresywnych lub autoagresywnych zachowań ucznia, które mogą stanowić zagrożenie dla niego samego, innych dzieci i personelu szkoły. Wspieranie uczniów w radzeniu sobie z trudnościami, zapobieganie sytuacjom problemowym i właściwe reagowanie na zachowania agresywne są częścią roli asystenta.
Nierzadko nauczyciele mają trudności z jednoczesnym nauczaniem, wychowywaniem i zapewnieniem opieki wszystkim uczniom, zwłaszcza gdy w klasie są uczniowie sprawiający kłopoty wychowawcze. Asystenci ucznia z niepełnosprawnościami mogą odciążyć nauczycieli, zapewniając wsparcie w zakresie opieki i pomocy indywidualnej dla uczniów z różnymi potrzebami. Jednak ważne jest, aby zrozumieć, że asystent nie zastępuje nauczyciela ani nauczyciela wspomagającego.
Specjalistyczne Centra Wspierające Edukację Włączającą (SCWEW) i placówki specjalne
W ramach projektu zostaną utworzone również Specjalistyczne Centra Wspierające Edukację Włączającą (SCWEW), które mają pełnić rolę wsparcia dla szkół ogólnodostępnych. Celem jest zapewnienie optymalnych warunków rozwoju wszystkich uczniów poprzez działania wspierające nauczycieli i specjalistów szkół w pracy z uczniem ze zróżnicowanymi potrzebami. Istotną kwestią jest także budowanie świadomości społecznej dotyczącej zróżnicowanych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych uczących się osób oraz możliwości ich zaspokajania w lokalnie działających przedszkolach i szkołach.
Projekt ma na celu również wzmacnianie lokalnej, społecznej koalicji na rzecz wsparcia dzieci/uczniów oraz ich rodzin, eliminowanie barier mentalnych i promowanie edukacji włączającej. Wdrażane działania mają przyczynić się do podniesienia jakości pracy przedszkoli i szkół poprzez zindywidualizowane podejście do dziecka/ucznia, uwzględniające zróżnicowanie ich potrzeb rozwojowych i edukacyjnych.
Projekt zakłada również optymalizację wykorzystania dostępnych zasobów kadrowych, merytorycznych i rzeczowych na rzecz wszystkich dzieci/uczniów, aby zapewnić im wysokiej jakości edukację, która skutkuje satysfakcjonującym życiem społecznym, rozwojem zawodowym oraz włączeniem społecznym.
W konkursie ggrantowym uczestniczą organy prowadzące publiczne i niepubliczne przedszkola specjalne, szkoły specjalne oraz placówki specjalne, takie jak Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze (MOW), Młodzieżowe Ośrodki Socjoterapii (MOS) oraz Specjalne Ośrodki Szkolno-Wychowawcze (SOSW).
Celem projektu jest przekształcenie systemu edukacyjnego w Polsce, tak aby każde dziecko, niezależnie od swoich potrzeb, miało równy dostęp do wysokiej jakości edukacji i możliwości pełnego uczestnictwa w życiu szkolnym.
Czy szkoły specjalne będą likwidowane?
Według informacji przekazanych przez szefa Ministerstwa Edukacji i Nauki (MEiN) w Polsce, Przemysława Czarnka (https://www.prawo.pl/oswiata/likwidacja-szkol-specjalnych-stanowisko-mein,517616.htm), nie ma żadnych planów likwidacji szkół specjalnych. Minister Czarnek podkreślił, że szkolnictwo specjalne jest niezbędne w Polsce i powinno być rozwijane. Według niego, polskie szkolnictwo specjalne oraz pedagogika specjalna są na bardzo wysokim poziomie. Minister wyjaśnił również, że obecnie około 70% dzieci z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego uczęszcza do szkół ogólnodostępnych, zgodnie z wyborem ich rodziców. W odpowiedzi na tę sytuację, rząd zainicjował tworzenie specjalnych centrów wspierania edukacji włączającej. W tych centrach nauczyciele ze szkół specjalnych będą dzielić się swoją wiedzę i umiejętnościami z nauczycielami szkół ogólnodostępnych. Na ten cel przeznaczono dodatkowe pieniądze na 18 tysięcy etatów specjalistów takich jak psycholodzy, pedagodzy specjalni, logopedzi i inni, którzy będą wspierać proces edukacji dzieci z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego w szkołach ogólnodostępnych.
W świetle tych informacji, przekazanych przez szefa MEiN, można stwierdzić, że nie istnieją żadne plany likwidacji szkół specjalnych w Polsce. Rząd skupia się raczej na rozwijaniu szkolnictwa specjalnego oraz tworzeniu struktur wspierających włączającą edukację dzieci z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego w szkołach ogólnodostępnych. Istnienie szkolnictwa specjalnego w nowym modelu zależeć będzie jednak od rozwiązań prawnych np. rejonizacja, woli rodziców. Wskutek tych czy innych przyczyn ta gałęź edukacji może umrzeć śmiercią naturalną. Żaden minister nie może dać gwarancji. Nie muszą być w tym względzie podejmowane bezpośrednie decyzje administracyjne. Wystarczą założenia reformy.
Wnioski i perspektywy.
Wokół projektu istnieje szereg kontrowersji, jego główne założenia nie są znane środowiskom, których dotyczą. Docierają do nauczycieli, rodziców, uczniów różnorodne, najczęściej sprzeczne z sobą informacje na temat zakresu zmian i czego one w zasadzie dotyczą. Jednym z głównych liderów wspomnianej zmiany jest nauczyciel, który funkcjonuje w ramach obowiązującej rzeczywistości społecznej, stanowiąc jednocześnie jej współtwórcę. Może należałoby posłuchać – albo usłyszeć – jakie są oczekiwania ze strony samych nauczycieli, rodziców. Projekty tego typu powinno być wprowadzane ewolucyjnie, stopniowo, aby przygotować ludzi i zaplecze technicznego do tych zmian. Wprowadzanie administracyjne może przynieść negatywne skutki w tym narazić tych najsłabszych na wiele przykrych doznań. Spotkanie było okazją dla nauczycieli, kadry zarządzającej placówek oświatowych, rodziców i innych profesjonalistów zainteresowanych tematyką edukacji osób z niepełnosprawnościami, aby poznać główne kierunki reformy, na jakim jest etapie, najnowsze rozwiązania prawne i praktyczne podejścia w tej dziedzinie oraz przedstawić swój punkt widzenia.
Jerzy Jastrzębski
