Zalew murali – czyli o sztuce ulicznej w przestrzeni gminy Serock

Historia polskich murali, czyli wielkoformatowych grafik tworzonych na ścianach budynków, sięga czasów PRLu. Wówczas stanowiły one głównie nośnik reklamy wizualnej. Stosunkowo niedawno murale zaczęły funkcjonować w przestrzeni miejskiej jako street art, czyli sztuka uliczna.

Dziś murale posiadają nie tylko wartość kulturową i informacyjną, ale są także istotnym elementem promocji miast. Historia serockich malowideł rozpoczęła się w 2008 roku. Zaprosiliśmy wówczas do współpracy Grupę Twożywo – twórców sztuki alternatywnej. Był to czas, kiedy murale dopiero zaczynały powstawać na zlecenie samorządów, a ich autorzy obawiali się zbytniej ingerencji w innowacyjne, odważne, często kontrowersyjne projekty, którymi chcieli zwracać uwagę na trapiące współczesne społeczeństwo problemy. Z Grupą Twożywo szybko jednak znaleźliśmy wspólny kierunek, i tak przy ul. Pułtuskiej powstał mural pod hasłem Zalew informacji, nawiązujący do potocznej nazwy podwarszawskiego zbiornika wodnego, a jednocześnie zwracający uwagę na natłok informacji, którymi jesteśmy dziś zewsząd bombardowani. Kolejnym krokiem w naszej współpracy z Twożywem było zaprojektowanie logotypu Miasta i Gminy Serock oraz stworzenie identyfikacji wizualnej miasta.

Serocki rodoWÓD

Do tematu murali powróciliśmy po ośmiu latach, przy okazji tworzenia koncepcji zagospodarowania terenu wokół powstającej Izby Pamięci i Tradycji Rybackich w Serocku. Ściana budynku mieszkalnego, sąsiadującego z Izbą była idealna do stworzenia na niej muralu. Zależało nam, aby malunek nawiązywał do historii miasta. Izba Pamięci znajduje się bowiem w pobliżu innych miejsc historycznych Serocka i zabytków: pomiędzy późnogotyckim kościołem a średniowiecznym grodziskiem Barbarka, które dało początek miastu. Grupa Twożywo przestała istnieć w 2011 roku, ale okazało się, że jej członkowie działają nadal, w pojedynkę. Do współpracy zaprosiliśmy Mariusza Libela, który przelał swą artystyczną wizję najpierw na papier, a potem na ścianę budynku. W efekcie powstał mural Rodowód ukazujący historię Serocka od nadania praw miejskich w 1065 roku do odrodzenia samorządu terytorialnego w 1990 roku. Na ścianie znalazły się także wizerunki gminnych budowli, charakterystycznych dla gminy: serockiego kościoła i ratusza oraz pałacu w Jadwisinie, a także dwurzecze, które od najdawniejszych czasów determinowało rozwój regionu.

Na fali historii

Kolejny mural powstał w 2016 roku przy ul. Kościuszki – prowadzącej do serockiego rynku. Jest on jednym z elementów upamiętniających jubileusz 600-lecia nadania Serockowi praw miejskich. Malowidło przedstawia flisaka na tratwie płynącej po rzece – w domyśle rzece Narew. To impresja na temat historii miasta i jego mieszkańców. Postać flisaka jest tu najważniejsza. To symbol mieszkańca Serocka – tego dawnego, którego życie codzienne i działalność koncentrowały się wokół Narwi, trudniącego się flisactwem czy rybołówstwem, znajdującego pożywienie w rzece i spławiającego nią towary na sprzedaż.  Ale można w nim odnaleźć również obecnego mieszkańca, zapatrzonego w symbole miasta powstałe dzięki działaniom jego przodków: grodzisko, kościół, ratusz. To właśnie te znaki tworzą dziś markę Serocka – służą identyfikacji i promocji miasta na mapie Polski i Europy. I to na nich również oparty został projekt logotypu towarzyszącego jubileuszowi 600-lecia, który wykorzystany został w projekcie malowidła. Metaforyczna na muralu jest również rzeka – funkcjonująca nie tylko jako symbol upływającego czasu, ale również jako świadek zmian zachodzących w mieście na przestrzeni wieków.

Mural na bloku przy stadionie miejskim (opodal muralu Zalew informacji) powstał w 2018 roku jako element upamiętniający 100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości. Można na nim dostrzec kwiat, którego środek stanowi zarys Polski, natomiast w płatki wpisane zostały przymiotniki określające wolną Ojczyznę. Uważni obserwatorzy zauważą, że wszystkie serockie murale zawierają w sobie element wody. Aby zachować spójność w tej kwestii, na łodydze kwiatka namalowana została kropla rosy. Poprzez nią ów mural łączy się w przekazie z sąsiadującym malunkiem, który stworzony został na stacji uzdatniania wody, znajdującej się w bezpośrednim sąsiedztwie stadionu miejskiego.

WODAwil

Woda do radości – bo taką nazwę nosi mural przy stadionie, to jeden z pięciu ściennych malowideł, które powstały na gminnych stacjach uzdatniania wody w ramach projektu Wodawil. Jego inicjatorem jest Miejsko-Gminny Zakład Wodociągowy. Pomysłodawcy chcieli w ten sposób uwrażliwić odbiorców na znaczenie wody w przyrodzie i życiu człowieka. Graficznie wodawilowe murale nawiązują także do charakteru otoczenia, w którym się znajdują. Do tej pory powstało pięć z planowanych jedenastu murali: Woda do radości w Serocku, Stany skupienia w Stasim Lesie, Z nieba w Wierzbicy, Zdrowia doda w Skubiance i Soczysta molekuła w Dębinkach.

Autorem wszystkich wymienionych wyżej murali jest także Mariusz Libel, któremu w wykonaniu malunków pomagała Urszula Pieregończuk.

Miejsko-Gminny Zakład Wodociągowy jest także pomysłodawcą muralu przy ulicy Wąskiej w Serocku. Na schodach prowadzących nad rzekę namalowana została spływająca kaskadami woda i pływające w niej ryby. Mural widoczny jest tylko dla osób znajdujących się u stóp schodów, przy ulicy Niskiej. Wykonawczynią muralu jest Karolina Bieńkowska – Pugacz, od urodzenia mieszkanka Serocka.

„Nad Zegrzem”

Kolejnym muralem, który warto obejrzeć, jest malowidło w Zegrzu (przy ul. Groszkowskiego).

Inspiracją do jego namalowania była chęć zagospodarowania pustych ścian budynków garażowych przez zaprezentowanie na nich w formie dzieła wielkoformatowego bogatej historii miejscowości.

Mural zajmuje powierzchnię 200m2. Podzielony został na kilka części, z których każda przedstawia osobną scenę nawiązującą do ważnych wydarzeń i obecności w Zegrzu postaci, które odegrały szczególną rolę w historii miejscowości. Muralowa opowieść rozpoczyna się w 1821 roku przedstawieniem panoramy Zegrza.

Potem pojawiają się kolejne kadry, prezentujące następujące daty i wydarzenia:

1867 – właściciele Zegrza – Jadwiga i Maciej Radziwiłł

1890-1895 – budowa twierdzy

1919 – powstanie Wojskowej Szkoły Łączności

1920 – Bitwa Warszawska

1923 – wizyta Marszałka Piłsudskiego

1932 – przebudowa cerkwi na kościół

1934 – budowa Yacht Klubu

1944 – śmierć mjr. Konstantego Mikołaja Radziwiłła

1950 – kształcenie oficerów Łączności

1963 – powstanie Jeziora Zegrzyńskiego

1997 – powstanie Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki

2017 – 600-lecie nadania Serockowi praw miejskich

Autorem projektu był Rafał Roskowiński, który wraz z Katarzyną Jurgą namalował zegrzyński mural.

Bez wątpienia gmina Serock jest ważnym punktem na mapie polskich murali. Zachęcamy Państwa do ich oglądania a także refleksji nad przekazem tych form oraz do własnej ich interpretacji.