Apoloniusz Herbst (1892–1969) – zasłużony komendant Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) w Jabłonnie.

Apoloniusz Herbst

Apoloniusz Herbst, około 1917 r. (ze zbiorów mecenasa Andrzeja Głogowskiego)

Apoloniusz Herbst urodził się 7 lipca 1892 r. w Jabłonnie. Był synem Juliusza Herbsta i Anastazji z domu Neupert. Pochodził z rodziny wyznania ewangelickiego, która przez wiele lat prowadziła w Jabłonnie zajazd i restaurację. W czasie I wojny światowej podjął służbę w Straży Obywatelskiej Okręgu Jabłonna. Właśnie w mundurze tej formacji widzimy go na zdjęciu. W marcu 1916 r. wstąpił do konspiracyjnej POW w Warszawie. Po zaprzysiężeniu został przydzielony do oddziału praskiego. Na początku 1917 r. otrzymał od dowódcy Obwodu Praskiego Stefana Marciniaka rozkaz utworzenia oddziału POW w Jabłonnie. Jednocześnie został jego komendantem. Posługiwał się wówczas pseudonimem „Zaremba”.

Dostrzegając schyłek okupacji niemieckiej, A. Herbst potajemnie skupował broń. Tuż przed odzyskaniem niepodległości placówka POW w Jabłonnie liczyła 30 ludzi uzbrojonych w 6 rewolwerów. Według relacji Herbsta z 1931 r. wzięli oni czynny udział w rozbrojeniu niemieckiego oddziału okupacyjnego. Tworzył on załogę Komendantury Miejscowej w Jabłonnie, która mieściła się w willi doktora Stanisława Bzury. Po otrzymaniu rozkazu z komendy Obwodu Praga peowiacy wtargnęli do komendantury 11 listopada 1918 r. o godzinie 16.00. A. Herbst jako dowódca oddziału zażądał wydania broni. Niemiecki komendant w randze podporucznika podporządkował się rozkazom. Dzięki temu A. Herbst bezkrwawo przejął około 100 karabinów, w które uzbroił peowiaków oraz członków Ochotniczej Straży Ogniowej w Jabłonnie. Po tej akcji dokonał symbolicznego aktu przejęcia władzy. W relacji z 1931 r. wspominał: „zdjąłem ze słupa przed komendanturą flagę niemiecką i zawiesiłem naszą narodową o barwach biało-amarantowych na znak, że potęga Niemiec w Jabłonnie przestała istnieć”. Jednocześnie część uzbrojonych peowiaków wysłał do koszar niemieckich przy stacji kolejowej Jabłonna (dziś Legionowo). Tam wraz z oddziałem Polikarpa Wróblewskiego z Chotomowa przystąpili oni do rozbrojenia jednostek niemieckich.

W czasie wojny polsko-rosyjskiej A. Herbst zasilił szeregi Armii Ochotniczej. 10 lipca 1920 r. wstąpił do 1. Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego. Walczył na froncie bolszewickim, gdzie dosłużył się stopnia kaprala. Po wyjściu z wojska podjął działalność w Związku Strzeleckim. Zorganizował pierwszy oddział „Strzelca” w Jabłonnie, którego został prezesem. W październiku 1922 r. 30-letni Herbst podjął pracę w spółce „Wytwórnie Zrzeszonych Cukierników Warszawskich”. W związku z tym przeprowadził się na stałe do Warszawy. Zmarł 26 kwietnia 1969 r. w wieku 76 lat. Został pochowany w grobie rodzinnym na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim przy ul. Młynarskiej w Warszawie (aleja 23, rząd 1, grób 13).

Jacek Emil Szczepański

Apoloniusz Herbst, około 1917 r. (ze zbiorów mecenasa Andrzeja Głogowskiego)