Nasza Historia: Władysław Żemralski (1845-1937) – powstaniec styczniowy rodem z Góry, gorzelnik z Wieliszewa

Władysław Żemralski

Władysław Rajmund Dionizy Żemralski (Zemralski) urodził się 7 października 1845 r. w majątku Góra, gdzie ojciec sprawował posadę ekonoma. Rodzicami jego byli Walenty i Franciszka z domu Krukiewicz – jak zostało zapisane w akcie urodzenia – Zemralscy:

Góra. Działo się w Mieście Nowymdworze dnia siódmego Grudnia Tysiąc Ośmset czterdziestego piątego roku o godzinie czwartey popołudniu stawił się Walenty Zemralski Ekonom z Góry lat trzydzieści sześć maiący, w obecności Raymunda Kownackiego Pisarza Prowentowego lat dwadzieścia sześć i Konstantego Bystrzyńskiego Zastępcy Wóyta Gminy Góra lat dwadzieścia sześć maiących, a zamieszkałych w Górze i okazał nam dziecię płci męzkiey urodzone dnia siódmego Października roku bierzącego o godzinie trzeciey popołudniu z Jego Małżonki Franciszki z Krukiewiczów lat trzydzieści siedm maiącey – Dziecięciu temu na Chrzcie Świętym odbytym w dniu dzisieyszym nadane zostały imiona Władysław Raymond Dyonizy. Chrzest opóźniony z przyczyny nieobecności Oyca, a Rodzicami Crzestnymi byli Raymond Kownacki i Emilia Białaczewska. Akt ten Stawaiącemu i Świadkom przeczytany przez nas wszystkich podpisany został.

W czasie powstania styczniowego Władysław Żemralski wstąpił do oddziału Józefa Jankowskiego „Szydłowskiego”. Oddział ten w pierwszej połowie lutego 1863 r. liczył 100 ludzi, a nieco później około 200 – po dołączeniu ochotników z Warszawy.

Żemralski wstąpił do partii Jankowskiego w okolicy Pułtuska, gdzie już zastał przeszło 400 ochotników. Początkowo był szeregowcem, wkrótce powierzono mu sekcję strzelców złożoną z 12 osób. 23 maja oddział partyzancki pod dowództwem Jankowskiego i Zielińskiego, w którym był także Władysław Żemralski, obozował w okolicach Otwocka. Następnie 25 maja Jankowski i Zieliński ze swym oddziałem postanowili zaatakować konwojujący więźniów i rekrutów 850-osobowy oddział rosyjski pod dowództwem kpt. Szymanowskiego. Powstańcy urządzili zasadzkę na szosie lubelskiej w lesie za rzeką Świder, między Rudą a Wiązowną. Pomimo tego, że rozstawieni po obu stronach traktu z impetem uderzyli ze skrzydeł i od czoła na konwój, to jednak przewaga ogniowa i liczebna Rosjan uniemożliwiła osiągnięcie pełnego sukcesu. Udało się jednak odbić około 40 rekrutów, którzy szykowani byli do 15-letniej służby wojskowej w głębi Rosji.

Największą bitwą, w jakiej Żemralski brał udział była potyczka pod Żyrzynem w dniu 8 sierpnia 1863 r., pod ogólnym dowództwem Michała Heidenreicha Kruka, gdzie powstańcy zdobyli sejf z kasą i dwie armaty, oraz zabrali 150 Rosjan do niewoli. W oddziale Jankowskiego był osiem miesięcy, w ciągłych marszach i potyczkach.

Po upadku powstania Władysław Żemralski powrócił do Góry. Najprawdopodobniej nie był prześladowany.

5 czerwca 1870 r. w wieliszewskim kościele parafialnym 24-letni Władysław Żemralski, jako fabrykant gorzelniany (zapewne pracował w gorzelni w miejscowym folwarku), zamieszkały w Wieliszewie, poślubił Annę Łempicką, mieszkankę Wieliszewa, córkę Teofila i Anny z domu Wiśniewskiej, małżonków Łempickich. Teofil Łempicki był w tym czasie leśniczym w Wieliszewie. Natomiast Anna urodziła się w Warszawie.

Zweryfikowany został w 1923 r. jako weteran w stopniu podporucznika pod numerem porządkowym 1952/1923. Już do śmierci mieszkał w Warszawie. Odznaczony Medalem Pamiątkowym w 70. rocznicę powstania styczniowego i Krzyżem Niepodległości z Mieczami. Zmarł 24 stycznia 1937 r. w Warszawie. Pochowany został na Cmentarzu Wojskowym (dzisiaj komunalny) na Powązkach.

W Bazylice Świętego Krzyża w Warszawie znajduje się tablica pamiątkowa Władysława Żemralskiego i innych członków rodziny Żemralskich.

Krzysztof Klimaszewski (na podstawie źródeł wyszukanych przez Jarosława Marczaka)