Historia zegrzyńskiego ośrodka szkolenia kadr łączności (1919-2014)

13 września 2014 r. mija 95 lat od utworzenia zegrzyńskiego ośrodka szkolenia kadr łączności Wojska Polskiego. W dniach 10-11 września br. w Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki odbędą się uroczyste obchody tej rocznicy.

„Kolebka łącznościowców” – takie określenie przywarło do zegrzyńskiej szkoły. Stało się to nie bez powodu, gdyż każdy żołnierz łączności wcześniej, czy później trafia do Zegrza. Przez 95 lat przez ośrodek przewinęło się ponad 66 tys. słuchaczy. To ogromny dorobek, duży sukces komendantów, dowódców, wykładowców, instruktorów i innych żołnierzy oraz pracowników cywilnych wojska zegrzyńskiej szkoły.

1919-1939

Szkolenie wojskowych kadr łączności w pierwszych miesiącach niepodległej Polski było skupione w Warszawie. 13 września 1919 r. przeniesiono je do koszar zegrzyńskich. Zegrze stało się z czasem centralnym miejscem szkolenia łącznościowców na potrzeby Wojska Polskiego.

W latach 1919-1939 funkcjonowały kolejno:

– Obóz Wyszkolenia Oficerów Wojsk Łączności – 1919-1921,

– Obóz Wyszkolenia Wojsk Łączności – 1921-1923,

– Obóz Szkolny Wojsk Łączności – 1923-1929,

– Centrum Wyszkolenia Łączności – 1929-1939.

Pierwszą jednostką szkolną łączności w Zegrzu był Obóz Wyszkolenia Oficerów Wojsk Łączności (OWOWŁ). W jego skład weszły: Szkoła Oficerska Wojsk Łączności, Szkoła Podchorążych Wojsk Łączności i Kurs Aplikacyjny Służby Łączności.

Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r., w związku rozpoczętym szkoleniem podoficerów, w 1921 r. nastąpiła zmiana nazwy ośrodka na Obóz Wyszkolenia Wojsk Łączności (OWWŁ). W skład obozu weszły: Szkoła Podchorążych Wojsk Łączności i Centralna Szkoła Podoficerska Wojsk Łączności.

W 1923 r. OWWŁ przekształcono w Obóz Szkolny Wojsk Łączności (OSzWŁ). Powód zmiany nazwy był prozaiczny. Od połowy 1922 r. w większości pism dotyczących Obozu Wyszkolenia Wojsk Łączności używano nazwy „Obóz Szkolny Wojsk Łączności”. Minister spraw wojskowych usankcjonował tylko w swoim rozkazie nieformalną nazwę ośrodka. W OSzWŁ realizowano kursy oficerskie, szkolenie podchorążych rezerwy łączności oraz prowadzono kursy obsługi aparatów telegraficznych „Juza” (także dla kobiet).

Centrum Wyszkolenia Łączności (CWŁ), które zostało utworzone w 1929 r., było największą jednostką szkolną w Zegrzu i stanowiło finalny efekt przedwojennych zmian strukturalnych wojskowego szkolnictwa łączności. W skład struktury CWŁ wchodziły między innymi: batalion szkolny podchorążych rezerwy i batalion szkolny podoficerów zawodowych. W 1935 r. do Centrum włączono klasę łączności ze Szkoły Podchorążych Inżynierii w Warszawie, w związku z czym powołano do życia Szkołę Podchorążych Łączności.

W latach 1919-1939 ośrodek zegrzyński przeszkolił ponad 12 000 słuchaczy. Ten ogromny dorobek charakteryzują liczby absolwentów poszczególnych szkół i kursów:

– oficerowie zawodowi łączności – 98,

– oficerowie łączności pułków broni – 1199,

– kandydaci na oficerów zawodowych łączności – 98,

– podchorążowie rezerwy łączności – 1922,

– oficerowie zawodowi łączności na kursach doskonalących – 515,

– oficerowie rezerwy łączności na kursach doskonalących – 1620,

– podoficerowie zawodowi łączności – 2888,

– podoficerowi służby zasadniczej łączności – 2747,

-„juzistki” – 366,

-„juziści” – 664.

Zegrzyńską placówką szkolną kierowali w okresie II RP: kpt. Gustaw Bernaczek (1919-1920), mjr Stanisław Wszechbór (1920), mjr Stanisław Rymszewicz (1920-1922), mjr Edmund Świdziński (1922-1923), płk Andrzej Miączyński (1923-1926), ppłk Emil Kaliński (1926-1927), płk Tadeusz Jawor (1927-1929), mjr Bronisław Hegner-Szymański (1929-1931), ppłk Wacław Dahlen (1931-1932), ppłk Edward Wolski (1932-1933), ppłk Heliodor Cepa (1933-1934), płk Stanisław Jan Kaczmarek (1934-1939) i ppłk Romuald Najsarek (1939).

1948-1997

Przerwa w kształceniu kadr łączności w Zegrzu, spowodowana wojną i okupacją, trwała aż 9 lat. Żołnierze powrócili do Zegrza dopiero w 1948 r.

W latach 1948-1997 funkcjonowały kolejno:

– Szkolny Pułku Radio – 1948-1950,

– Oficerska Szkoła Łączności Radiowej – 1950-1955,

– Oficerska Szkoła Łączności – 1955-1967,

– Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Łączności – 1967-1997.

Szkolny Pułku Radio został sformowany w Zegrzu na wiosnę 1948 r. Zakwaterowano go w namiotach w związku z tym, że koszary były zniszczone w 80 %. Rozpoczęło się szkolenie, jednak podstawowym zadaniem jednostki była odbudowa Zegrza, która miała być prowadzona tzw. sposobem gospodarczym.

Z dniem 1 sierpnia 1950 r., w miejsce zlikwidowanego pułku, powstała Oficerska Szkoła Łączności Radiowej (OSŁR). Program trzyletniego kształcenia podchorążych OSŁR obejmował między innymi następujące przedmioty: organizację łączności, służbę telefoniczno-telegraficzną, służbę radio, pracę na radiostacjach, prace warsztatowe, telegrafię i wyszkolenie społeczno-polityczne. Szczególne miejsce wśród tematyki nauczania w OSŁR miała nauka nadawania kluczem i odbioru słuchowego (alfabet Morse’a). W ciągu pięciu lat szkolenia w OSŁR do promocji oficerskich przystąpiło 1248 podchorążych.

22 listopada 1955 r. Oficerską Szkołę Łączności Radiowej przeformowano w Oficerską Szkołę Łączności (OSŁ). Do szkolenia włączono łączność przewodową, gdyż równolegle została zlikwidowana Oficerska Szkoła Łączności Przewodowej w Sieradzu. 22 lipca 1966 r. podchorążowie OSŁ, występując w strojach historycznych, brali udział w warszawskiej defiladzie zorganizowanej z okazji 1000-lecia Państwa Polskiego. W ciągu kilkunastu lat mury zegrzyńskiej OSŁ opuściło łącznie 2689 młodszych oficerów – łącznościowców.

Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 23 marca 1967 r. szkoły oficerskie podniesiono do rangi wyższych uczelni wojskowych. Wśród dwunastu nowoutworzonych szkół znalazła się Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Łączności (WSOWŁ) w Zegrzu. Uczelnia miała przygotowywać oficerów łączności dla wszystkich rodzajów sił zbrojnych w ramach 4-letnich studiów wyższych i nadawać tytuł inżyniera – dowódcy wojsk łączności. Program studiów o profilu dowódczo-sztabowym obejmował przedmioty społeczno-polityczne, ogólnowojskowe, ogólnokształcące oraz specjalistyczne. W programie studiów drugiego profilu kształcenia w WSOWŁ – profilu politycznego, występowała przewaga przedmiotów społeczno-politycznych. W 1994 r. Rada Ministrów podjęła decyzję o likwidacji uczelni z rokiem 1997 r. W ciągu 30 lat WSOWŁ wykształciła 3733 podporuczników.

W latach 1948-1997 zegrzyńską placówką szkolną kierowali kolejno: płk Wiktor Zarucki (1948-1951), płk Paweł Wołodin (1951-1952), płk Mikołaj Rossowski (1952-1953), płk Edward Gierasimczyk (1953-1971), płk Kazimierz Mościcki (1971-1976), płk Antoni Czokało (1976-1979), płk Władysław Urbański (1979-1984), płk Zbigniew Chruściński (1984-1990), gen. bryg. Witold Cieślewski (1990-1993) i płk Andrzej Barczak (1993-1997).

1997-2014

Po likwidacji Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Łączności, na jej bazie oraz w oparciu o rozwiązane legnickie Centrum Szkolenia Łączności, 1 października 1997 r. utworzono w Zegrzu Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki (CSŁiI).

Nowa jednostka zajęła się szkoleniem podchorążych rezerwy (Szkoła Podchorążych Rezerwy), kadetów (Szkoła Chorążych), elewów (Podoficerska Szkoła Zawodowa, Szkoła Podoficerów Służby Zasadniczej) i kadry zawodowej (kursy). Z czasem zakres działalności zwiększył się o szkolenie młodszych specjalistów wojsk łączności (Szkoła Młodszych Specjalistów), przygotowanie obsad polskich kontyngentów wojskowych, szkolenie certyfikacyjne szeregowych zawodowych oraz szkolenie specjalistyczne podchorążych warszawskiej Wojskowej Akademii Technicznej (WAT) i wrocławskiej Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych (WSOWL).

W czasie istnienia CSŁiI przeprowadzono kilka zmian organizacyjnych. W 2004 r. ze struktury Centrum wyłączono Podoficerską Szkołę Zawodową i utworzono Szkołę Podoficerską Wojsk Lądowych (SPWL), która zaczęła działać jako samodzielna jednostka wojskowa. SPWL szkoliła kandydatów na podoficerów korpusu łączności i informatyki, kandydatów na podoficerów – muzyków orkiestr wojskowych (od 2006) oraz prowadziła szkolenie kursowe kadry zawodowej. Szkoła została rozwiązana w 2010 r. Szkolenie podoficerów łączności przeniesione do Szkoły Podoficerskiej Wojsk Lądowych w Poznaniu, a w Zegrzu pozostał tylko zamiejscowy kurs muzyków wojskowych podległy pod szkołę poznańską.

Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki jest obecnie przygotowane do realizacji następujących zadań: szkolenie kursowe (doskonalące) kadry zawodowej (w tym na potrzeby polskich kontyngentów wojskowych), szkolenie żołnierzy służby przygotowawczej do Narodowych Sił Rezerwowych, szkolenie specjalistyczne kandydatów na oficerów (WAT, WSOWL) i kandydatów na podoficerów (SPWL).

Tematyka szkolenia zmieniała się z biegiem lat, głównie w związku z wprowadzaniem na wyposażenie wojska nowego sprzętu łączności i informatyki. Obecnie tematyka ta obejmuje: łączność satelitarną, radiową, radioliniową i przewodową oraz administrowanie systemami informatycznymi, walkę elektroniczną, kryptografię, remont sprzętu łączności i zautomatyzowane systemy dowodzenia.

W latach 1997-2014 w Centrum przeszkolono ponad 51 tysięcy żołnierzy.

CSŁiI kierowali kolejno: płk Jerzy Ceglarek (1997-2002), płk Jerzy Stwora (2002-2007), ppłk Andrzej Jasiński (2007; p.o.), płk Marek Stolarz (2007-2012) oraz płk Ireneusz Fura (od 2012). SPWL dowodzili: st. chor. szt. Tomasz Kępa (2004-2008) i st. chor. szt. Andrzej Wojtusik (2008- 2010).

Tekst: ppłk dr Mirosław Pakuła

Zdjęcia: archiwum CSŁiI