Spokojny i zdrowy sen jest tym, czego nasz organizm potrzebuje do prawidłowego funkcjonowania i zregenerowania się po całym dniu. To podstawa dobrego samopoczucia, zdrowia fizycznego i psychicznego. Niestety, problem ze snem dotyka coraz więcej osób, niezależnie od wieku, płci czy stanu zdrowia. Bardzo niebezpiecznym zjawiskiem występującym podczas snu jest bezdech senny, który, nieleczony, może być zagrożeniem dla naszego zdrowia, a nawet życia! Jak sprawdzić, czy cierpię na bezdech senny? Odpowiedź znajdziecie w poniższym artykule!
Co to jest bezdech senny?
Bezdech senny polega na wielokrotnych epizodach zatrzymania oddechu. Podczas snu mięśnie dróg oddechowych rozluźniają się i powodują opadanie podniebienia miękkiego oraz języczka, czego skutkiem jest zwężenie górnych dróg oddechowych lub całkowite zablokowanie przepływu powietrza. Zawartość tlenu w organizmie zmniejsza się, a stężenie dwutlenku węgla zwiększa. Takie chwilowe zatrzymanie oddechu nazywamy obturacyjnym bezdechem sennym, który może trwać od kilku do nawet kilkunastu sekund. Osoba śpiąca ma wrażenie duszenia się, wybudza się ze snu, a następnie, jak już zaczerpnie powietrza, zasypia ponownie. Takie zatrzymania oddechu mogą powtarzać się nawet 10 razy w ciągu godziny.
Zwykle taka osoba nie pamięta epizodów nocnego bezdechu.
Rodzaje bezdechu sennego
Wyróżniamy dwa typy bezdechu sennego:
1) Obturacyjny bezdech senny polega na cyklicznym przerwaniu oddychania podczas snu. Występuje, gdy napięcie mięśni oddechowych zmniejsza się, doprowadzając do częściowego lub całkowitego zamknięcia światła gardła, a w rezultacie — do zatrzymania dopływu powietrza do płuc.
2) Centralny bezdech senny jest wynikiem uszkodzeń struktur mózgowych odpowiedzialnych za sterowanie oddechem. Jest to całkowite zatrzymanie przepływu powietrza podczas snu, wraz z towarzyszącym mu zatrzymaniem ruchów klatki piersiowej i brzucha. Stan ten spowodowany jest przerwami w dopływie impulsów nerwowych płynących z mózgu do mięśni oddechowych.
Przyczyny bezdechu sennego
Przyczyn bezdechu sennego jest wiele. Większe ryzyko zachorowania na tę chorobę mają osoby, u których występują takie nieprawidłowości jak: polipy, skrzywienie przegrody nosa, przerost migdałków podniebiennych, długi języczek, krótka szyja, zbyt wiotkie podniebienie, wady budowy twarzoczaszki oraz różnorodne zmiany w obrębie górnych dróg oddechowych.
Niektóre choroby hormonalne jak np. niedoczynność lub nadczynność tarczycy, otyłość i nadwaga oraz spożywanie alkoholu, palenie papierosów czy zażywanie środków nasennych również zwiększają ryzyko pojawienia się tej choroby.
Bezdech senny występuje częściej u mężczyzn po 40 roku życia i u kobiet po 50 roku życia (większe ryzyko po menopauzie).
Bezdech senny objawy
Objawy bezdechu można podzielić na te występujące w nocy i pojawiające się w dzień.
Objawy nocne to:
- głośne chrapanie,
- przyśpieszony oddech lub tętno,
- nagłe wybudzenia,
- potliwość,
- częste oddawanie moczu,
- nagłe budzenie się w nocy wraz z uczuciem braku powietrza,
- lęk towarzyszący po przebudzeniu.
Do objawów dziennych zaliczamy:
- wysokie ciśnienie krwi,
- ból głowy,
- uczucie zmęczenia i niewyspania,
- suche usta,
- rozdrażnienie i nerwowość,
- senność w ciągu dnia,
- problemy z koncentracją oraz pamięcią,
- pogorszenie zdolności orientacyjnych,
- spadek libido.
Obturacyjny bezdech senny często towarzyszy innym chorobom przewlekłym, takim jak: nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, arytmia czy cukrzyca. Genetyczne obciążenie też może mieć wpływ na pojawienie się bezdechu sennego — u 25-40% przypadków bezdech senny stwierdzono także u najbliższej rodziny.
Obturacyjny bezdech senny — badania
Najdokładniejszym badaniem snu jest badanie polisomnograficzne, które wykonuje się w szpitalu lub specjalnym laboratorium. Badany musi spędzić całą noc będąc podłączonym do aparatury.
Czujniki podpięte do ciała pacjenta rejestrują:
- fale mózgowe,
- ruchy gałek ocznych,
- napięcie mięśni,
- mikroprzebudzenia (typowe dla bezdechu),
- ruchy oddechowe klatki piersiowej i brzucha,
- przepływ powietrza przez nos i usta,
- zawartość tlenu we krwi,
- tętno.
Następnym badaniem snu, choć już nie tak precyzyjnym, jest poligrafia. W tym badaniu monitorowane są ruchy oddechowe klatki piersiowej, przepływ powietrza przez usta i nos, tętno i utlenowanie krwi. W większości przypadków takie badanie wystarczy do wykrycia obturacyjnego bezdechu sennego, pod warunkiem że nie występują choroby współistniejące.
Wskazania do badania
Badanie polisomnograficzne wskazane jest dla osób z objawami takimi jak: chrapanie, przerwy w oddychaniu czy senność w ciągu dnia. Kierowcy zawodowi oraz operatorzy maszyn w celu wykluczenia obturacyjnego bezdechu sennego muszą poddać się temu badaniu.
Przygotowanie do badania
Choć badanie snu nie wymaga specjalnego przygotowania, to jednak trzeba spełnić kilka warunków:
1) wieczorem przed badaniem nie wolno pić alkoholu ani kawy,
2) nie wolno zażywać środków uspokajających albo nasennych,
3) należy poinformować lekarza o zażywaniu leków zmniejszających napięcie mięśni (stosowanych przy urazach i chorobach kręgosłupa).
Leczenie bezdechu sennego
Wybór właściwego leczenia zależy od przyczyny bezdechu sennego. Jeśli przyczyną choroby jest skrzywienie przegrody nosowej, polipy lub wady budowy twarzoczaszki najskuteczniejszą metodą będzie ich chirurgiczne usunięcie.
W przypadku lekkiej odmiany bezdechu sennego wystarczyć może zmiana stylu życia. Obejmuje ona:
- utrzymanie prawidłowej masy ciała,
- aktywny tryb życia,
- zrezygnowanie z używek (alkohol i nikotyna),
- regularny rytm snu (stała pora snu),
- zmiana pozycji spania.
Jednak najskuteczniejszą metodą walki z obturacyjnym bezdechem sennym jest aparat CPAP (więcej o nich na tej stronie). Jest to niewielkich rozmiarów urządzenie składające się z aparatu, maski i podłączonej do niej elastycznej rurki. Dostarcza powietrze pod stałym ciśnieniem do dróg oddechowych, likwidując epizody bezdechu sennego. Do wyboru mamy dwa typy aparatów: stałociśnieniowy i automatyczny. W pierwszym przypadku, jak sama nazwa wskazuje, aparat dostarcza powietrze pod stałym, ustawionym przed snem ciśnieniem. Aparat automatyczny reguluje ciśnienie w zależności od warunków oporowych występujących w drogach oddechowych na danym etapie snu. O tym, jaki aparat będzie najlepszy w danym przypadku, decyduje kilka czynników: rodzaj bezdechu, choroby współistniejące, poziom tolerancji przez pacjenta oraz możliwości finansowe.
Metody leczenia aparatem CPAP przywracają prawidłową strukturę snu i utlenienie mózgu, likwidują chrapanie, niwelują senność w ciągu dnia, zapewniając tym samym lepsze samopoczucie. Minimalizują też ryzyko wypadków komunikacyjnych, ponieważ pozytywnie wpływają na koncentrację uwagi.
Dostępne są również aparaty wewnątrzustne, które pociągają za język i wypychają żuchwę do przodu, udrażniając drogi oddechowe, a tym samym ułatwiają przepływ powietrza. Stosowane są u pacjentów z rozpoznanym bezdechem sennym w stopniu łagodnym.
Domowe sposoby na bezdech senny
Domowe sposoby mogą złagodzić dolegliwości, ale nie wyleczyć!
Pomóc może:
- Zmiana pozycji podczas snu na tę „na boku” — wpływa to korzystnie na przepływ powietrza do płuc.
- Spanie z głową dużo wyżej niż reszta ciała — ułatwia to oddychanie.
- Utrata wagi — zrzucenie zbędnych kilogramów pomoże udrożnić drogi oddechowe.
- Rzucenie palenia — palenie powoduje gromadzenie płynów w gardle, co prowadzi do zapalenia górnych dróg oddechowych.
- Unikanie alkoholu, środków nasennych i uspokajających — substancje te wpływają niekorzystanie na mięśnie gardła, ograniczając ich funkcje.
Zapobieganie
Niestety, nie ma skutecznego sposobu na zapobieganie bezdechowi sennemu. Zdrowy tryb życia, utrzymanie prawidłowej masy ciała, ruch na świeżym powietrzu, unikanie używek oraz kontrola na pewno zminimalizują ryzyko wystąpienia tej choroby.
Obturacyjny bezdech senny — powikłania i skutki
Choroba ta pociąga za sobą szereg niebezpiecznych dla zdrowia i życia skutków. Należą do nich:
- nadciśnienie tętnicze,
- zwiększone ryzyko arytmii, a przede wszystkim migotania przedsionków,
- udar mózgu,
- nadciśnienie płucne,
- cukrzyca typu 2,
- nieprawidłowy metabolizm glukozy,
- depresja i zaburzenia emocjonalne,
- wypadki komunikacyjne z powodu nadmiernej senności.
Bezdech senny u dzieci
Bezdech senny może również występować u dzieci, choć, dużo rzadziej. Objawy, które mogą nas zaniepokoić to: chrapanie i przerwy w oddychaniu, oddychanie przez usta, mowa nosowa, bóle głowy i nadmierna senność w ciągu dnia, problemy w nauce związane z brakiem koncentracji, problemy psychologiczne, niekontrolowanie emocji, a czasem agresja.
Najczęstszą przyczyną pojawienia się bezdechu sennego u dzieci jest przerost migdałków podniebiennych lub gardłowych. Również nieprawidłowości w obrębie górnych dróg oddechowych oraz alergia i nadwaga mogą być przyczyną tego schorzenia. Bardzo rzadko mogą zdarzyć się deformacje w okolicach twarzoczaszki np. rozszczep podniebienia, które też wpływają na przepływ powietrza.
Pojawienie się obturacyjnego bezdechu sennego u dziecka wymaga konsultacji z lekarzem laryngologiem. Niekiedy, zwłaszcza u tych najmłodszych pacjentów, tzn. noworodków i niemowląt, podejrzenie bezdechu sennego może wymagać dokładniejszej obserwacji w szpitalu. Badanie polisomnograficzne potwierdzi lub wykluczy bezdech senny u dziecka.
Podsumowanie
Obturacyjny bezdech senny jest niebezpieczny zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci!! Bardzo ważna jest odpowiednia diagnostyka i leczenie bezdechu. Nie należy bagatelizować tego schorzenia, ponieważ następstwa nieleczonego bezdechu sennego mogą być bardzo niebezpieczne. W Polsce na tę przypadłość choruje ok. 100 tysięcy osób.
