Józef Poniatowski herbu Ciołek (1763-1813) – generał, minister wojny i naczelny wódz Wojsk Polskich Księstwa Warszawskiego, marszałek Francji, członek Rady Stanu Księstwa Warszawskiego, popularnie zwany księciem Pepi, właściciel dóbr Jabłonna i Wieliszew.
Urodził się 7 maja 1763 r. w Wiedniu, jako syn Andrzeja Poniatowskiego, marszałka-lejtnanta w służbie austriackiej i Teresy z książąt Kinskich, damy dworu cesarzowej Marii Teresy. Wychowany w środowisku niemieckojęzycznym stał się Polakiem z wyboru. W armii austriackiej dosłużył się stopnia pułkownika. W 1789 r. na wezwanie stryja Stanisława Augusta, króla Polski wstąpił do armii polskiej. Ochraniał obrady Sejmu Czteroletniego w chwili uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Brał udział w wojnie polsko–rosyjskiej 1792 r. i po bitwie pod Zieleńcami otrzymał medal Virtuti Militari.
Po śmierci stryja biskupa Michała Poniatowskiego w 1794 r. odziedziczył dobra Jabłonna i Wieliszew. W pierwszych latach po upadku Rzeczypospolitej Jabłonna stała się azylem księcia Józefa. Skupieni tutaj najbliżsi przyjaciele księcia nosili zielone fraki z czarnym kołnierzem i pozłacanymi guzikami z napisem „Jabłonna”. Hulaszczy styl życia, który prowadził w tym okresie, budził powszechną krytykę. Jednocześnie książę okazał się dobrym gospodarzem. Dokończył budowę pałacu i zorganizował w majątku nowoczesną sieć folwarków, do których sprowadził wykwalifikowaną kadrę administracyjną.
W 1809 r. Poniatowski został naczelnym dowódcą sił zbrojnych Księstwa Warszawskiego. W tym samym roku powstrzymał inwazję austriacką i zdobył dla Księstwa Małopolskę. W 1812 r. jako dowódca V Korpusu Wielkiej Armii brał udział w wyprawie Napoleona na Moskwę. Poległ 19 października 1813 r. w bitwie pod Lipskiem osłaniając odwrót wojsk francuskich.
Pierwotnie pochowano go na cmentarzu św. Jana w Lipsku. W 1814 r. zwłoki księcia złożono w podziemiach Bazyliki Św. Krzyża w Warszawie, a w 1817 r. uroczyście przeniesiono na Wawel.
W latach 30. XIX w. Anna Dunin–Wąsowiczowa stworzyła z pałacu w Jabłonnie miejsce pamięci poświęcone księciu. Odtworzone zostały jego pokoje. W ścianę pałacu wmurowano tablicę pamiątkową, a w parku wystawiono łuk triumfalny ku jego czci.
Rafał Degiel
Patroni wydawnictwa:
