Zdzisław Henryk Adam hrabia Grocholski (1881-1968) – właściciel majątku ziemskiego Poniatów.
Urodził się 26 stycznia 1881 r. w Pietniczanach w powiecie winnickim. Był synem Stanisława Wincentego hr. Grocholskiego h. Syrokomla i hr. Wandy z Zamoyskich h. Jelita. Rodzice Zdzisława zawarli małżeństwo 29 grudnia 1875 r. w Krakowie. Zdzisław otrzymał najpierw gruntowne wykształcenie domowe, a potem studiował prawo na Cesarskim Uniwersytecie Noworosyjskim w Odessie. W 1899 r. podczas wyrobu amunicji zranił oko, którego nie udało się uratować i od tego czasu nosił ciemne okulary. 11 sierpnia 1910 r. w Bazylice Mariackiej WNMP w Krakowie zawarł małżeństwo z Marią Emilią Sołtan, urodzoną 15 lipca 1889 r. w Annińsku (ok. 22 km od Siebieża) w Rosji, córką Bohdana Wiktora Sołtana, upadłego właściciela ziemskiego i Marii Franciszki z Sołtanów. Maria Sołtan studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Grocholski był jednym z najbardziej znanych działaczy gospodarczych i społecznych na Podolu. W marcu 1907 r. został wybrany na prezesa winnickiego oddziału Podolskiego Syndykatu Rolniczego z siedzibą w Kamieńcu Podolskim, a po wyodrębnieniu oddziału od 1 lipca tego roku jako Winnicki Syndykat Rolniczy, 18 maja 1908 r. został wybrany prezesem zarządu i pełnił swoje obowiązki w ciągu 5 następnych lat. Aktywnie działał w Podolskim Towarzystwie Gospodarstw Rolnych, w którym był przewodniczącym wydziału właściwego łowiectwa (poprawnych polowań) i członkiem zarządu (od maja 1913 r.). Wspierał finansowo założoną przez to towarzystwo praktyczną szkołę ogrodnictwa i rolnictwa w Humennem w powiecie winnickim. Wielokrotnie był wyróżniany na wystawach i targach jako hodowca koni arabskich (w jego stajni zawsze było 36 koni czystej rasy arabskiej), czy też bydła rasy oldenburskiej. Od około 1909 r. stał na czele założonej przez jego ojca i wuja Tadeusza Grocholskiego Winnickiej Kasy Pożyczkowo-Oszczędnościowej. Był również naczelnikiem winnickiej ochotniczej straży pożarnej. Współfinansował wydawanie pierwszej ukraińskiej gazety na Podolu „Світова зірниця” („Światowa gwiazda”). W 1910 r. wsparł finansowo utworzenie koła „Sport” dla uczniów winnickiej szkoły. W latach 1911–1914 był winnickim powiatowym ziemskim deputowanym. Z inicjatywy Grocholskiego zbudowano w Winnicy fabrykę superfosfatu, własność powstałej w 1910 r. Podolskiej Przemysłowej Spółki Akcyjnej, której prezesem był Grocholski. Zakład rozpoczął działalność 12 lipca 1912 r. i faktycznie dostarczał superfosfat całej prawobrzeżnej Ukrainie. Po rozpoczęciu I wojny światowej Grocholski założył szpital w swojej pietniczańskiej posiadłości i 25 sierpnia 1914 r. przekazał go Komitetowi Winnickiego Czerwonego Krzyża, którego członkiem był do września 1915 r. (szpital istniał do 3 listopada 1915 r.). Stał na czele Winnickiego Okręgowego Komitetu Wojskowo-Przemysłowego utworzonego w Winnicy 3 sierpnia 1915 r. i z ramienia tej funkcji wziął udział w obradach II Ogólnorosyjskiego Zjazdu Komitetów Wojenno-Przemysłowych w Piotrogrodzie w dniach 26-29 lutego (10-13 marca) 1916 r. Był członkiem Polskiego Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny.
Po abdykacji cara z inicjatywy Grocholskiego 6 marca 1917 r. zwołano w Winnicy zebranie przedstawicieli miejskich organizacji publicznych. Powołano na nim do życia Radę Przedstawicieli Organizacji Publicznych z komitetem wykonawczym, która miała pomagać nowej władzy. Grocholski został wybrany na przewodniczącego komitetu, który faktycznie stanowił władzę wykonawczą w guberni podolskiej. Oddziały rosyjskie stacjonujące w Winnicy składały właśnie przed nim przysięgę na wierność Rządowi Tymczasowemu, utworzonemu w wyniku rewolucji lutowej 2 (15) marca 1917 r.
Był przewodniczącym III Zjazdu Organizacji Polskich w Kijowie (tzw. Zjazd Polski na Rusi), który odbył się w dniach 18-24 czerwca 1917 r. Z nominacji Polskiego Komitetu Wykonawczego na Ukrainie, potwierdzonej wyborami na Podolu, w latach 1917-1920 był polskim komisarzem na Podolu. W 1917 r. zainicjował utworzenie w Winnicy handlowego gimnazjum koedukacyjnego. Gimnazjum przetrwało do końca 1919 r. Jako członek zarządu głównego (skarbnik) stowarzyszenia oświatowego „Polska Macierz Szkolna na Podolu”, założonego 15 maja 1917 r. w Winnicy, zakupił budynek szkolny w Winnicy oraz w Kijowie zakupił podręczniki, a pod koniec 1917 r. wraz z innymi polskimi ziemianami kupił jedną z największych drukarni w Winnicy, zwaną Drukarnią Nepokojczycką i przemianowaną na Polską Drukarnię w Winnicy. W domu Grocholskiego mieścił się podolski ośrodek Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego w Rosji. Maria, żona hrabiego Zdzisława, opiekowała się polskimi żołnierzami i repatriantami wracającymi ze wschodu.
W czasie rewolucji, Grocholski dzięki pomocy miejscowych chłopów i robotników, zdołał wywieźć z pałacu w Pietniczanach do Winnicy wiele obrazów i cennych przedmiotów (nawet meble). Większość jednak pozostała na miejscu i spłonęła wraz z pałacem, który został podpalony w nocy z 17/18 stycznia 1918 r., lub została rozgrabiona. Za rządów hetmana P. Skoropadskiego w lecie 1918 r., hrabia powrócił do Pietniczan i zdołał przykryć mury pałacu dachem. W Winnicy zbiory zostały w 1918 r. przekazane do nowo utworzonego muzeum historii lokalnej. 13 listopada 1918 r. Grocholski wywiózł swoją rodzinę z Winnicy do Warszawy, a jesienią 1919 r. przyjechał na Podole w odwiedziny do matki i siostry. Kierował Kołem Polaków Ziem Ruskich i 28 lutego 1919 r. wziął udział w delegacji koła z wizytą do Naczelnika Państwa. Od końca kwietnia do połowy czerwca 1920 r. przebywał w Winnicy, a 16 maja uczestniczył w przyjęciu marszałka Piłsudskiego w mieście. W sierpniu 1921 r. wraz z żoną Marią nabył od braci Golian majątek ziemski Poniatów w zamian za kamienicę w Warszawie przy ul. Wolskiej 52, gdzie rodzina Grocholskich mieszkała do wysiedlenia w październiku 1944 r. W majątku we wrześniu 1939 r. było lotnisko polowe eskadr Brygady Pościgowej, a potem dowództwo 8. kompanii i Wojskowej Służby Kobiet III batalionu I Rejonu VII Obwodu „Obroża” Okręgu Warszawskiego AK. Z żoną Marią doczekał się dziesięciorga dzieci. Był komandorem Rycerzy Grobu Bożego – opiekunem obrazu Najświętszej Marii Panny z Letyczewa. Zmarł 10 lutego 1968 r. w Skolimowie.
Krzysztof Klimaszewski
