Monografia Nadleśnictwa Jabłonna (cz. 17). Plan urządzenia lasu 1956

monografia_nadlesnictwa

Prowizoryczny plan urządzenia nie został zrealizowany do końca. Przed jego upływem zostało przeprowadzone definitywne urządzanie i powstał plan opracowany na lata 1956-66.

Liczące 6647,91 ha nadleśnictwo składało z 29 kompleksów leśnych. Grunty były rozlokowane na terenie trzech powiatów: nowodworskiego, płońskiego i pułtuskiego.

Zdecydowaną większość lasów uznano wówczas za ochronne (lasy strefy zieleni wysokiej) – 5194,17 ha.

W stosunku do poprzedniego urządzania znacznie zmniejszyła się powierzchnia halizn i zrębów – do 432,27 ha. Niemniej w wieku powyżej 60 lat było jedynie 8,5% całości lasów nadleśnictwa. Pozostawione na pniu drzewostany starsze są przeważnie przerzedzone (przez wojsko w okresie działań wojennych) – pisano w operacie – i stan ich pod względem jakościowym jest wyjątkowo zły; są to właściwie pozostałości niedorębu.

Samo nadleśnictwo składało się z sześciu leśnictw: Zegrze (siedziba w Woli Kiełpińskiej), Nuna, Kolonia, Brody (siedziba w Pomiechówku),Szczypiorno i Strubiny. Powierzchnia zasięgu terytorialnego nadleśnictwa wynosiła ok. 57 900 ha. Na tym obszarze znajdowało się 1188,47 ha lasów prywatnych oraz 177 ha lasów w zarządzie innych ministerstw. W gestii nadleśnictwa leżał nadzór i koordynacja zalesień na gruntach niepaństwowych. W 1955 r. oceniano, że takich terenów jest ok. 400 ha

Wiek rębności został ustalony dla sosny i dębu na 100 lat, dla świerku, brzozy i olszy – 80 lat, a dla osiki – 60 lat. Roczny etat cięć wynosił 4649 m3. Z tego użytki rębne 1985 m3, a przedrębne – 2664 m3. Zręby w całym dziesięcioleciu planowano na powierzchni 195,60 ha, a trzebieże na 3222,51 ha.

Pozyskiwane drewno z terenu całego nadleśnictwa w 1955 r., roku opracowywania planu, miało być zwożone na składnicę kolejową w Pomiechówku. Wyłącznie sprzężajem konnym. Jednorazowo na placu składnicy mogło się zmieścić 1500 m3. Drewno pozyskiwano wyłącznie przy pomocy pił ręcznych. W tamtym czasie nie widziano możliwości zastosowania pilarek spalinowych z uwagi na to, że drzewa były masowo postrzelane, a to groziło uszkodzeniem łańcuchów tnących.

Jedynym ówcześnie przejawem mechanizacji było przygotowanie gleby pod odnowienia – w ok. 20% wykonywano je z użyciem traktorów.

W Pomiechówku istniał typowy dla podwarszawskiego nadleśnictwa problem z zaangażowaniem robotników. Rekrutowano ich wyłącznie sezonowo spośród właścicieli gospodarstw rolnych. Płace w innych branżach, szczególnie w Warszawie, były wyższe niż w lesie, a stąd nadleśnictwo odczuwało stały brak wykwalifikowanej kadry robotniczej.

Na terenie nadleśnictwa i w najbliższych okolicach znajdowały się trzy tartaki prywatne (Zegrze, Konary k. Nasielska i Pułtusk) oraz jeden państwowy przy PGR w Nacpolsku pod Płońskiem.

Warto zauważyć, że zaplanowanych powierzchnia zalesień i odnowień przeszło trzykrotnie przekraczała powierzchnię zaplanowanych zrębów i wynosiła 606,11 ha. W planie znalazło się także wprowadzanie podszytów na powierzchni 121,64 ha.

Melioracje wodne planowano wykonać jedynie na pow. 8,66 ha. Już w tamtym czasie zwracano uwagę na pogłębiający się deficyt opadów i obniżające się lokalnie lustro wód gruntowych. Odnotowana w planie urządzenia lasu uwaga godna jest przytoczenia: dokonane w ostatnim okresie obserwacje wskazują na obniżenie się poziomu wód gruntowych i tak np. w ur. Zegrze szereg bagienek, na których do niedawna (10 lat wstecz) lęgły się dzikie kaczki, przedstawiają obecnie zagłębienia terenowe bez wody, przeważnie zupełnie przesuszone, i z tego powodu w czasie przeprowadzania inwentaryzacji w roku 1955 potraktowano je jako halizny do zalesienia.

Zalesienie miało się powieść po wykonaniu rowów zbiorczych. Bagienka przez większą część roku, poza czasem roztopów, pozostawały suche.

W trakcie urządzania w 1955 r. zaplanowano podział na leśnictwa w następujący sposób:

Święciennica, 1014,86 ha, obchody Ciepielin, Klusek, Kępiste;

Zegrze, 985,76 ha, obchody Wola Kełpińska, Jadwisin;

Kolonia, 1665,69 ha, obchody Chrycynno, Nuna, Wójtostwo, Wólka;

Brody, pow. 1400,01 ha, obchody Czarnowo, Pomiechówek, Goławice, Cieksyn;

Szczypiorno, pow. 965,90 ha, obchody Pieńki, Suchodół;

Złotopolice, pow. 615,69 ha, obchody Gostolin, Wygoda, Zakroczym (1).

Jak jednak zobaczymy później, do takiego podziału na leśnictwa nie doszło.

Już w trakcie realizacji planu doszło do ciekawej sytuacji. W 1958 r., po realizacji 25 planowych zrębów, okazało się, że urządzanie istotnie nie doszacowało masy – brakowało aż 21%, przy czym w niektórych przypadkach były to różnice sięgające połowy. Nadleśniczy, nie chcąc pogodzić się z taką sytuacją, zakwestionował wyliczenie etatu wykonane w ramach planu urządzenia lasu na lata 1956-66. W efekcie zapadła decyzja o wykonaniu aneksu do planu, szczególnie po wyłączeniu z zasobów nadleśnictwa uroczyska Jadwisin (96,86 ha) (2).

W efekcie w 1960 r. aneksowano plan urządzenia na lata 1956-66. Po odłączeniu uroczyska Jadwisin i poprawkach w opisach taksacyjnych etat roczny nadleśnictwa zmniejszył się jedynie o… 37 m3. Ponadto, w efekcie uznania części odnowień naturalnych na haliznach, zmniejszyła się także zaplanowana powierzchnia zalesień, z 344,31 ha spadła do 318,41 ha (3).

Zaplanowany w trakcie urządzania podział na sześć leśnictw nie wszedł w życie co najmniej do 1958 r. Leśnictw było wówczas pięć: Zegrze (leśniczy Alfons Matoszko), Kolonia (leśniczy Stefan Korzycki), Brody (leśniczy Aleksander Pawłowicz), Szczypiorno (leśniczy Jan Dąbrowski), Strubiny (leśniczy Kazimierz Zawal). Gajowi nadzorowali w sumie dziewięć obchodów oraz trzy na tyle małe, że nadzorowali je formalnie tzw. dozorcy leśni.

Wg stanu na 30 grudnia 1958 r. nadleśnictwo zwiększyło powierzchnię w zarządzie o 25 ha. W jego zasięgu znajdowało się także 1000 ha lasów nadzorowanych, łącznie z lasami Warszawskiego Zespołu Miejskiego (4).

Warszawski Zespół Miejski był specyficzną jednostką administracyjną na obszarze rozciągającym się wokół Warszawy. Powołano go w 1947 r. rozporządzeniem ministra odbudowy wydanym w porozumieniu z ministrem administracji publicznej i obejmował obszar ówczesnego powiatu warszawskiego. W 1958 r. dokonano przybliżonej inwentaryzacji lasów należących do WZM, zlokalizowanych na obszarze powiatu Nowy Dwór. Wykazała ona łącznie 664,75 ha gruntów, z czego grunty leśne stanowiły 532,89 ha (5).

Lasów w zarządzie Nadleśnictwa Pomiechówek stale przybywało. W 1962 r. było to 6711,23 ha. Do 2702 ha powiększyła się także powierzchnia lasów nadzorowanych. Stało się to w zw. z przejęciem nadzoru nad lasami w gromadach Wrona i Cieksyn w pow. płońskim. Wcześniej nadzór ten wypełniało Nadleśnictwo Płońsk (6).

W 1962 r. udało się wprowadzić założony w planie podział na sześć leśnictw, który przedstawiał się następująco.
TABELA: Kadra leśnictw Nadleśnictwa Pomiechówek w roku 1962

Leśnictwo – pow.

pow. lasów nadzor.
Obchód (powierzchnia)
Kadra
Święcienica – 1092,25 ha

450 ha

Ciepielin (129,62 ha)

Klusek (425,42 ha)

Kępiaste (537,21 ha)
Stanisław Kuliński, leśn.

Marian Skrajnowski, doz.

Kazimierz Kaczorowski, gaj.

Roman Darkowski, gaj.
Zegrze – 908,37 ha

396 ha

Szadki (406,76 ha

Jadwisin (501,61 ha)
Alfons Matoszko, leśn.

Zygmunt Dąbrowski, gaj.

Stefan Szubski, gaj.
Kolonia – 1688,59 ha

35 ha

Chrycynno (223,51 ha)

Wójtostwo (518,30 ha)

Nuna (467,05 ha)

Wólka (479,73 ha)
Stefan Korycki, leśn.

Władysław Cichowicz, gaj.

Stanisław Naftyński, gaj.

Stanisław Jaskulski, gaj.

Henryk Muszyński, gaj.
Brody – 1484,98 ha

496 ha

Czarnowo (365,98 ha)

Goławice (455,30 ha)

Pomiechówek (337,17 ha)

Cieksyn (326,53 ha)
Aleksander Pawłowicz, leśn.

Ignacy Kiliś, gaj.

Stanisław Płowik, gaj.

Józef Nowak, gaj.

Lucjan Morawski, gaj.
Szczypiorno – 836,59 ha

149 ha

Pieńki (398,24 ha)

Suchodół (438,35 ha)
Stanisław Staniszewski, leśn.

Stefan Adamczewski, gaj.

Stefan Cieślak, gaj.
Złotopolice – 812,90 ha

494 ha

Strubiny (198,45 ha)

Gostolin (261,18 ha)

Pniewo (33,47 ha)

Wygoda (319,80 ha)
Kazimierz Zawal, leśn.

Wacław Gadziński, gaj.

Adam Rządkowski, gaj.

Kazimierz Matusiak, doz.

Józef Możdżonek, gaj.

Ponadto zespół kadry terenowej uzupełniał Eugeniusz Przeobrażeński, leśniczy lasów niepaństwowych, odpowiedzialny za obwód nadzorczy Stanisławowo.

Tylko niektórzy spośród pracowników mieli szansę zamieszkiwać w osadach służbowych. Dla dziewięciu osób nadleśnictwo musiało wynajmować mieszkania. Brakowało także pokoju gościnnego, który na razie planowano urządzić na poddaszu domu nadleśniczego lub kierownika biura, sąsiadujących z biurem jednostki. Właśnie te budynki oraz trzy leśniczówki zostały jako pierwsze podłączone do sieci elektrycznej. Telefon, prócz nadleśnictwa, znajdował się w leśnictwie Zegrze.

Ok. 1962 r. w nadleśnictwie powstała Przyzakładowa Organizacja Partyjna PZPR. Jej sekretarzem został leśniczy Stanisław Kuliński. Komórka liczyła siedmiu członków. Ponadto sześć osób deklarowało sympatie wobec Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, a trzy – wobec Stronnictwa Demokratycznego.

1. APR, Nadleśnictwo Pomiechówek sygn. 33. Plan urządzenia lasu Nadleśnictwa Pomiechówek na lata 1956-66.

2. APR, Nadleśnictwo Pomiechówek sygn. 81.

3. APR, Nadleśnictwo Pomiechówek sygn. 36.

4. APR, Nadleśnictwo Pomiechówek sygn. 81.

5. APR, Nadleśnictwo Pomiechówek sygn. 35. Operat inwentaryzacji terenów leśnych Warszawskiego Zespołu Miejskiego w obrębie nadzorczym Nadleśnictwa Pomiechówek, 1956 r.

6. APR, Nadleśnictwo Pomiechówek sygn. 83.