Sytuacja nadleśnictw Jabłonna-Nieporęt i Pomiechówek zmieniła się z początkiem 1972 r. Zarządzenie Dyrektora Naczelnego Lasów Państwowych (z dn. 11 grudnia 1971 r.) powołało Warszawski Zespół Leśny (WZL). Oba nadleśnictwa weszły w jego skład na zasadzie obrębów.
W strukturze Lasów Państwowych jednostka miała charakter nowatorski (1). Władze postanowiły, że lasy wokół stolicy stanowią jednolity obszar funkcjonalny, zarządzany w jednolity sposób. Już na początku lat 70. XX w. uznano, że sąsiedztwo Warszawy w wyjątkowy sposób determinuje kierunek gospodarki leśnej. Priorytetem były rekreacja i świeże powietrze, którego miastu miały dostarczać okalające je lasy. Cele leśników w WZL koncentrowały się na:
- Wzmożeniu funkcji przyrodniczych lasów i ich korzystnego wpływu na warunki klimatyczne i zdrowotne, dostosowaniu lasów do potrzeb turystyki i wypoczynku mieszkańców aglomeracji stołecznej.
- Współdziałaniu z administracją państwową w zakresie zadrzewiania i ochrony środowiska.
- Koordynacji poczynań na rzecz przystosowania dla potrzeb turystyki i wypoczynku Kampinoskiego Parku Narodowego.
- Nadzorze nad lasami niepaństwowymi.
Żeby zrealizować założone cele, na terenie WZL miała nastąpić energiczna ingerencja w gospodarkę w lasach prywatnych właścicieli po to, aby ją usprawnić. Lasy Państwowe chciały powiększać własne zasoby wykupując, wymieniając i zalesiając grunty. Projekt miał też kosztować – planowano większe nakłady na inwestycje i zatrudnienie dodatkowych pracowników.
Pięć dotychczasowych nadleśnictw – oprócz Jabłonny i Pomiechówka także Celestynów, Chojnów i Drewnica – zostało przekształconych w obręby leśne. Wspólny zarząd nad nimi sprawowała dyrekcja WZL. Wymienione jednostki weszły w skład I strefy WZL. W pierwszej strefie znalazł się także Kampinoski PN, choć administracyjnie pozostawał niezależny. II strefę miały tworzyć sąsiednie, włączane stopniowo nadleśnictwa, do czego jednak nigdy nie doszło. Siedziba WZL znajdowała się w Warszawie na ul. Nowogrodzkiej 44 (później w Alejach Jerozolimskich 27). Jego dyrekcja miała pełnić rolę administracyjną i być jedynie koordynatorem. Początkowo zespół podlegał OZLP w Siedlcach.
W związku z powstaniem WZL zaszła potrzeba wykonania aneksu do planów urządzenia lasu, pod kątem potrzeb i zadań stawianych zespołowi.
Obręby Jabłonna (7118,83 ha) i Pomiechówek (6666,67 ha) stanowiły 44% powierzchni gruntów Lasów Państwowych w obrębie całego WZL, który zgodnie z treścią zarządzenia obejmował 31,2 tys. ha. Drzewostany zespołu, głównie sosnowe (83,4%), były stosunkowo młode (średni wiek 37 lat) i niezasobne (93 m3/ha). To efekt odbudowy drzewostanów zniszczonych w czasie II wojny światowej. Już w momencie utworzenia WZL lasy nadleśnictw w ogromnej większości (93% powierzchni) zaliczano do ochronnych (wówczas grupa I). Jako „strefę zieleni wysokiej” klasyfikowano całe Nadleśnictwo Jabłonna i 3475 ha z Nadleśnictwa Pomiechówek, gdzie 1161 ha posiadało status lasów krajobrazowych. W Pomiechówku jednak znacznej części lasów (1382,8 ha) w ogóle nie kwalifikowano do żadnej kategorii ochronności (grupa II).
Wśród zagrożeń, jakie występowały w lasach WZL na pierwszym miejscu wskazywano pożary. Wynikało to ze struktury siedlisk oraz znacznej penetracji ludzi. Plan urządzenia lasu z 1972 r., wykonany dla całego WZL, podawał: w upalne letnie dni powstaje kilkadziesiąt pożarów dziennie.
Lasy WZL zostały podzielone na pięć gospodarstw. I – lasy strefy zieleni wysokiej (w tym także glebo- i wodochronne, uzdrowiskowo-klimatyczne; w obrębie Jabłonna 4377,83 ha, w obrębie Pomiechówek 4635,23 ha), II – masowego wypoczynku ludności (Jabłonna 1515 ha, Pomiechówek 673,89 ha), III – krajobrazowe (Jabłonna 696,42 ha, Pomiechówek 1003,7 ha), IV – rezerwaty, V – drzewostany nasienne.
W poszczególnych strefach wprowadzono pewne ograniczenia co do gospodarki. I tak w strefach I i III możliwość stosowania ówczesnej rębni I a (zupełnej, o największej powierzchni zrębów) ograniczono tylko do drzewostanów negatywnych (niskie zadrzewienie). W lasach zaliczonych do grupy II, krajobrazowych, wykluczano użytkowanie rębne. Zmniejszona powierzchnia zrębów i nawroty cięć wydłużone do 5–7 lat spowodowały ograniczenie użytkowania. Przyjęty roczny etat użytków rębnych dla całego WZL wynosił na lata 1972–77 17367 m3. Dla obrębów Jabłonna i Pomiechówek odpowiednio 2262 i 2671 m3.
WZL oprócz planu urządzenia lasu posiadał specjalny program nalata 1972–90 (BULiGL wykonało również opracowanie studialne dotyczące problematyki leśnej w zagospodarowaniu przestrzennym WZL). Zakładał on założenie ośmiu szkółek gospodarczych, wprowadzanie podszytów na powierzchni 2570 ha, przebudowy drzewostanów (1575 ha), prace nad wzmożeniem produktywności drzewostanów, w tym nawożenie na obszarze 54,5 tys. ha. Zadaniem kierownictwa WZL było zadrzewianie okolic Warszawy. W tym celu miała powstać ogromna (50 ha) szkółka zadrzewieniowa. Warto także przytoczyć inny śmiały plan inicjatorów powstania WZL. Otóż oprócz prac na rzecz wzmożenia produkcyjności drzewostanów na powierzchni 85,7 tys. ha (po powiększeniu zespołu) planowano również nawożenie i to na niebagatelnej powierzchni 54,5 tys. ha.
Utworzenie WZL pociągnęło za sobą także zmiany organizacyjne wewnątrz dotychczasowych nadleśnictw/obrębów, polegające na zredukowaniu liczby leśnictw. W 1972 r. na interesującym nas obszarze zaprojektowano następujący podział na leśnictwa:
- obręb Pomiechówek – Zegrze (1878,53 ha), Kolonia (1666,24 ha), Pomiechówek (1467,30 ha), Szczypiorno (1639,57 ha).
- obręb Jabłonna – Białobrzegi (1672,28 ha), Poniatów (1418,25 ha), Jabłonna (2274,24 ha), Bagno (1731,15 ha).
Wkrótce struktura organizacyjna WZL uległa dalszym zmianom. Z sumarycznej liczby 30 leśnictw przed powstaniem WZL ich liczbę zmniejszono do 20 i zredukowano liczbę obrębów do trzech, tj. Pomiechówek, Drewnica i Chojnów. W 1973 r. na krótko zlikwidowano obręb Jabłonna, rozdzielając leśnictwa pomiędzy sąsiednie obręby. I tak obręb Pomiechówek (9801,04 ha) składał się z leśnictw: Zegrze, Kolonia, Pomiechówek, Szczypiorno, Poniatów i Bagno. W skład obrębu Drewnica weszły natomiast leśnictwa Białobrzegi i Jabłonna.
Likwidacja obrębu Jabłonna okazała się krótkotrwała. W 1974 r. został ponownie przywrócony.
W zasięgu działania WZL znajdowało się także 31 tys. ha lasów niepaństwowych, stanowiących również przedmiot zainteresowania leśników. Nie wszystkie miały jeszcze plany urządzenia. Działania w tym kierunku zintensyfikowano i tylko w roku 1972 plany powstały dla 8000 ha lasów. Leśnicy w WZL mieli za zadanie dążyć do wzrostu powierzchni leśnej, wspierając zalesianie najsłabszych gruntów, czynić starania na rzecz uproduktywnienia drzewostanów źle produkujących, ale także opracować i realizować szeroki prac fito- i agromelioracji, łącznie z nawożeniem mineralnym (2).
Należy wspomnieć, że powstanie WZL o rok poprzedziło cykle reform administracyjnych w Polsce. Z dniem 1 stycznia 1973 r. w miejsce rad narodowych powstały gminy, a w połowie 1975 r. dokonała się likwidacja powiatów i nowy podział na województwa. W efekcie kraj został podzielony na 49 województw. Lasy WZL znalazły się w 97% w obrębie woj. warszawskiego, a po niespełna 2% weszło w skład województw ostrołęckiego i siedleckiego.
Na koniec grudnia 1974 r. całkowita powierzchnia WZL wynosiła 31 884,17 ha. W tym momencie WZL podlegał Okręgowemu Zarządowi Lasów Państwowych w Siedlcach. Po utworzeniu 49 województw w 1975 r. zmieniła się też struktura organizacyjna wewnątrz Lasów Państwowych. Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z 15 maja 1975 r. został bezpowrotnie zlikwidowany OZLP w Siedlcach. WZL został włączony w strukturę OZLP w Łodzi.
Korekta granic związana z nowym podziałem powierzchniowym Polski spowodowała przeniesienie pewnych obszarów do sąsiednich nadleśnictw, tak by granice WZL nie wykraczały poza granice województwa warszawskiego. M.in. z dawnego Nadleśnictwa Pomiechówek 1786 ha przekazane zostało do nadleśnictw Płońsk i Wyszków. Ostatecznie na koniec roku 1975 powierzchnia w zarządzie WZL wynosiła 29 230,86 ha.
Wreszcie 31 października 1975 r. wprowadzony został statut Warszawskiego Zespołu Leśnego.
Dodajmy w tym miejscu, że powierzchnia WZL zmieniła się jeszcze w dość dużym zakresie i w roku 1980 obejmowała 37 752 ha (3).
Kierownictwo Warszawskim Zespołem Leśnym zostało na początkowym etapie powierzone Janowi Sidorowi. W 1975 r., po likwidacji OZLP w Siedlcach, nowym dyrektorem WZL został Henryk Przybyła.
Początkowo obrębami w WZL kierowali dotychczasowi nadleśniczowie, ale w maju 1973 r., po zmianach organizacyjnych, jako adiunktowie terenowi (szefowie obrębów) występowali już Wojciech Jaruga (Pomiechówek) i Henryk Śniegocki (Drewnica).
Z tego okresu znamy nazwiska leśniczych pracujących w WZL: Zegrze – Marian Filczuk, Kolonia – Lech Górnicki, Pomiechówek – Alfons Matoszko, Szczypiorno – Stanisław ( Dolota )Delata, Poniatów – Andrzej Gołębiowski, Bagno – Tadeusz Grabowski, Białobrzegi – Paweł Baranowski (w późniejszym okresie Władysław Ferens) i Jabłonna – Wiesław Baranowski (Tomasz Kołakowski, Tomasz Kostrzewski).
W 1974 r. leśniczymi ds. lasów niepaństwowych byli: Izydor Lasocki (Nasielsk), Eugeniusz Przeobrażyński (Serock), Andrzej Rawa (Skrzeszew), Andrzej Stawicki (Nieporęt).
Gdy w 1974 r. przywrócono obręb Jabłonna, jego szefem (adiunktem) został Tomasz Kołakowski, który pełnił tę funkcję aż do rozwiązania WZL (4).
W 1972 r. w WZL powstało koło Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa. Przewodniczył mu Jerzy Przybylski. W dwa lata po powstaniu WZL koło, wraz z kołem przy SGGW, zorganizowało ogólnopolską konferencję nt. zagospodarowania turystycznego lasu, zgodnie z wiodącym motywem powstania WZL. Po likwidacji OZLP w Siedlcach zmieniła się struktura organizacyjna – w kole wyodrębniono sześć grup terenowych, po jednej dla każdego obrębu oraz dla dyrekcji WZL i lasów nadzorowanych. Wtedy też poczęły się doroczne konkursy na najlepiej pracujące leśnictwo i obwód nadzorczy (lasów niepaństwowych). W pierwszej takiej rywalizacji udział wzięło 21 leśnictw i 17 obwodów. Pierwsze trzy miejsca należały do leśniczych z terenu obecnego Nadleśnictwa Jabłonna. Byli to w kolejności: A. Gołębiowski (Poniatów), W. Ferens (Białobrzegi) i M. Filczuk (Zegrze). Wśród obwodów nadzorczych na drugim miejscu znalazł się Skrzeszew i leśniczy Andrzej Rawa. SITLiD organizował wycieczki fachowe, również zagraniczne, kursy i dokształcanie pracowników (5).
1. Wspomnieć należy, że w podobnym czasie utworzono inną jednostkę funkcjonalną, tj. Leśny Pas Ochronny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. W tym wypadku chodziło o wprowadzanie drzewostanów bardziej odpornych na emisje przemysłowe.
2. APW, Warszawski Zespół Leśny, sygn. 65 i 153 (Aneks z nadzwyczajnej rewizji do planów urządzania gospodarstwa leśnego dla obrębów (…) Warszawskiego Zespołu Leśnego t. I).
3. APW Warszawski Zespół Leśny, sygn. 113.
4. APW Warszawski Zespół Leśny, sygn. 65.
5. Z działalności koła SITLiD przy WZL, „Las Polski” nr 19/1977, s. 21, J. Przybylski, Nasz wiodący temat – turystyczne zagospodarowanie lasu, „Las Polski” nr 10/1980, s. 7-8.
